piątek, 7 września 2012

Wyrzysk



Wyrzysk

Państwo Polska
Województwo wielkopolskie
Powiat pilski
Gmina Wyrzysk
gmina miejsko-wiejska
Założono przed 1320
Prawa miejskie XV w.
Burmistrz Maria Bratkowska
Powierzchnia 4,12 km²
Wysokość 90 m n.p.m.
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
5232
1270 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 67
Kod pocztowy 89-300
Tablice rejestracyjne PP
Położenie na mapie Polski


Wyrzysk
53°09′N 17°16′E
TERC
(TERYT) 4303819084
Urząd miejski
ul. Bydgoska 29
89-300 Wyrzysk
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Wyrzysk w Wikisłowniku
Strona internetowa


Rynek wyrzyski


Dworzec Autobusowy


Kościół św. Marcina
Wyrzysk (niem. Wirsitz) – miasto nad Łobżonką w woj. wielkopolskim, w powiecie pilskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wyrzysk. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. pilskiego. Leży w historycznej Krajnie.
Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 5232 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Znane osoby
4 Gospodarka
5 Zabytki
6 Przyroda
7 Sport
8 Zobacz też
9 Przypisy
10 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Wyrzysk leży 35 km na wschód od Piły, na południowym skraju Pojezierza Krajeńskiego, w pobliżu Doliny Noteci, w głębokiej dolinie rzeki Łobżonki, w pagórkowatej, malowniczej okolicy. W bliskiej okolicy przebiega droga krajowa nr 10 Szczecin-Warszawa stanowiąca północne obejście Wyrzyska a przez miasto prowadzą drogi wojewódzkie nr 194 do Gołańczy i nr 242 do Więcborka. 4 km na południe od miasta znajduje się stacja kolejowa Wyrzysk - Osiek na linii Piła-Bydgoszcz.
Historia[edytuj]

Prawdopodobnie jako pierwsi osiedlili się w wyrzyskim odcinku rzeki Łobżonki Celtowie na początku naszej ery. Osada znana w źródłach od 1320. W XIV dziedziczyli ją Pałukowie. W XV wieku Wyrzysk wspominany jest jako miasto, od 1772 w zaborze pruskim, później własność różnych rodów szlacheckich, od 1773 sprzedana królowi pruskiemu Fryderykowi II. Pierwotna lokacja miasta nie powiodła się i miasto lokowano ponownie między 1744 a 1773. Rozwój Wyrzyska na przełomie XVIII i XIX wieku związany był z założeniem tutaj jednej z baz regulacji Noteci. 1 stycznia 1919 Wyrzysk opanowany został przez powstańców wielkopolskich. W końcu 1939 Niemcy na terenie dawnej strzelnicy i cmentarza ewangelickiego zamordowali 26 Polaków.
W latach 1818-1975 miasto było stolicą powiatu wyrzyskiego. Do 1938 r. leżało w woj. poznańskim, później do 1939 w pomorskim a od 1945 – w bydgoskim. Po reformie administracyjnej w 1975 roku terytorium powiatu zostało podzielone pomiędzy nowe (mniejsze) województwo bydgoskie i województwo pilskie. Powiatu nie przywrócono także w roku 1999 a miasto włączono do powiatu pilskiego w woj. wielkopolskim.
Znane osoby[edytuj]

w 1734 urodził się Franciszek Ksawery Rydzyński późniejszy biskup chełmiński oraz senator Księstwa Warszawskiego
w 1912 urodził się Wernher von Braun
urodził się pisarz Michał Mędlewski
urodziła się siatkarka Urszula Bejga
Gospodarka[edytuj]

W Wyrzysku znajduje się kilka niewielkich przedsiębiorstw produkcyjnych. Działa tu Przedsiębiorstwo Budowlane "PBR" S.A. jak i DOMBUD Zakład Budownictwa Ogólnego Wiesław Fenske.
Zabytki[edytuj]

kościół św. Marcina składający się z nawy bocznej i wieży - dawnej świątyni neogotyckiej z lat 1859-1860 oraz nawy głównej zbudowanej w 1946; część neogotycka nakryta jest w prezbiterium sklepieniem krzyżowo-żebrowym, w pozostałej części stropem belkowym; we wnętrzu:
barokowy dawny ołtarz główny z ok. 1738
barokowa rzeźba św. Wawrzyńca
dwór z połowy XIX w.
młyn wodny z muru pruskiego
dawna synagoga z 2. połowy XIX w.
domy eklektyczne i secesyjne z końca XIX w. i początku XX w.
wczesnośredniowieczne grodzisko stożkowate "Czubatka"
pomniki i miejsca pamięci:
pomnik 26 ofiar hitleryzmu
głaz upamiętniający gen. Władysława Andersa z 1992
na cmentarzu pomnik i kwatera żołnierzy Armii Czerwonej, mogiła ofiar hitleryzmu oraz tablica na miejscu egzekucji w 1939[potrzebne źródło]
Przyroda[edytuj]

w odległości 3-4 km na południe od miasta stroma krawędź Doliny Noteci, z kulminacją na Dębowej Górze (194 m n.p.m.)
wzdłuż szosy do Osieka szereg pomnikowych drzew, m.in. dębów i lip
Sport[edytuj]

Wyrzyski Ludowy Klub Sportowy Łobzonka
Zobacz też[edytuj]

Cmentarz żydowski w Wyrzysku
powiat wyrzyski
Obwód Wyrzysk

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1