niedziela, 9 września 2012

Tarnów


Tarnów

Państwo Polska
Województwo małopolskie
Powiat miasto na prawach powiatu
Aglomeracja tarnowska[1]
Prawa miejskie 7 marca 1330
Prezydent miasta Ryszard Ścigała
Powierzchnia 72,38 km²
Wysokość 190–293[2] m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
114 053 ▼[3]
1591 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 14
Kod pocztowy 33-100 do 33-110
Tablice rejestracyjne KT
Położenie na mapie Polski


Tarnów
50°00′45″N 20°59′19″E
TERC
(TERYT) 1263011
SIMC 0981570
Urząd miejski
ul. Adama Mickiewicza 2
33-100 Tarnów
 Tarnów w Wikicytatach
 Hasło Tarnów w Wikisłowniku
Strona internetowa
Tarnów (wymowa ?/i – miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, w województwie małopolskim, leżące nad rzeką Białą i Dunajcem, o wielowiekowej historii sięgającej początkami czasów piastowskich. Wraz z uzyskaniem praw miejskich w 1330 r. stał się ważnym ośrodkiem w regionie.
W obecnych granicach administracyjnych zajmuje powierzchnię 72,4 km² (58. lokata w kraju), którą zamieszkuje 114 053 mieszkańców (35. lokata w kraju). Jest ważnym ośrodkiem turystycznym i kulturalnym województwa małopolskiego. Położony w płd.-wsch. części kraju, przy trasie komunikacyjnej E-40 i linii kolejowej, jest ważnym węzłem w komunikacji drogowej i kolejowej. W latach 1975-1998 Tarnów był stolicą województwa tarnowskiego. W przyjętej przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 roku Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Tarnów został zaliczony do tzw. ważnych ośrodków regionalnych, czyli grona miast, obok miast wojewódzkich, najważniejszych dla rozwoju kraju w perspektywie najbliższych 20 lat[4].
Jest także ważnym ośrodkiem przemysłowym i gospodarczym z wyspecjalizowanymi zakładami chemicznymi, maszynowymi, metalowymi, budowlanymi, szklarskimi i spożywczymi. W dzielnicy Mościce znajdują się Zakłady Azotowe, będące jednymi z najważniejszych zakładów tego typu w Polsce. Tarnów jest także ośrodkiem kynologii łowieckiej. W okolicach miasta co dwa lata odbywają się ogólnopolskie Field-Trialsy im. Kazimierza Tarnowskiego.
W części miasta Klikowa działało PGR – Państwowe Stado Ogierów Klikowa. W 1993 r. po przekształceniu jako Stado Ogierów Klikowa[5], a następnie w latach 1994-2003 jako Stado Ogierów Skarbu Państwa Klikowa[6]. W 2003 r. włączone do Stada Ogierów Białka Sp. z o.o.[7][8] jako Zakład: Stado Ogierów Klikowa.
W rankingu Rzeczpospolitej z 2012 roku, Tarnów został uznany za najbardziej innowacyjny samorząd w Polsce [9]. Pod uwagę brano m.in. dostępność do Internetu, unikatowe rozwiązania cyfrowe w biznesie, system wspomagania zarządzania edukacją czy możliwość załatwienia spraw w e-urzędzie.
Spis treści  [ukryj]
1 Toponimia
2 Historia
3 Architektura
3.1 Zabytki
3.2 Kościoły zabytkowe
4 Urbanistyka
4.1 Place i skwery
4.2 Zieleń miejska
4.2.1 Parki
4.2.2 Inne tereny zielone
4.3 Podział administracyjny
4.3.1 Dzielnice Tarnowa
4.3.2 Osiedla w Tarnowie
4.4 Aglomeracja tarnowska
5 Gospodarka
5.1 Tarnowski Klaster Przemysłowy S.A.
5.2 Gazownictwo
5.3 Energia elektryczna
5.4 Handel
5.4.1 Galerie handlowe
5.5 Baza noclegowa
5.6 Organizacje wsparcia biznesowego
6 Transport
6.1 Komunikacja miejska
6.2 Tranzyt drogowy
6.3 Kolej
6.4 Tarnowskie tramwaje
6.5 Komunikacja lotnicza
7 Edukacja
7.1 Szkoły wyższe
7.2 Inne
8 Kultura
8.1 Teatry
8.2 Muzea
8.3 Kina
8.4 Galerie i stowarzyszenia kulturalne
8.5 Muzyka
8.6 Biblioteki
9 Media
10 Sport
11 Bezpieczeństwo
11.1 Opieka zdrowotna
11.2 Ratownictwo medyczne
11.3 Pożarnictwo
11.4 Ratownictwo Chemiczne
11.5 Policja
11.6 Straż Graniczna
11.7 Wymiar sprawiedliwości
11.8 System penitencjarny
12 Polityka i administracja
12.1 Miasta partnerskie
13 Stowarzyszenia i organizacje pozarządowe działające w Tarnowie
14 Wspólnoty wyznaniowe
14.1 Kościół rzymskokatolicki
14.2 Kościół Polskokatolicki
14.3 Protestantyzm
14.4 Buddyzm
14.5 Inne
15 Zobacz też
16 Przypisy
17 Linki zewnętrzne
Toponimia[edytuj]

W źródłach: Tharnow 1105 r., Tarnowo 1229 r., Tarnow 1327 r., Tharnow 1473 r. - na terenie Słowańszczyzny (oraz terenów zajętych przez Słowian: Grecja, Panonia, Niemcy) bardzo popularne i starożytne: (niemieckie Tarnow, greckie Trnovo (pisane po grecku wg Rosponda turnovon), czeski Trnov, słoweńskie, słowackie, serbskie, bośniackie, chorwackie, macedońskie Trnovo/Trnowo (m.in. dzielnica Lublany Trnovo najstarsza część miasta obok Krakova), bułgarskie Tyrnowo, czeskie, chorwackie, serbskie, słowackie Trnava etc., polski m.in Tarnów Opolski i inne Tarnowy. Nazwa topograficzna od prasłowiańskiego tьrnъ = tarn, późniejsze polskie cierń, stąd tarnina (pierwotnie nazwa przynależąca do wielu roślin kolczastych, m.in. głogu, dzikiej róży, jeżyny etc.), a więc określająca teren porośnięty kolczastą roślinnością.[10][11]
Historia[edytuj]



Ruiny zamku na Górze św. Marcina
W IX wieku na Górze św. Marcina w odległości około 2,5 kilometrów od centrum dzisiejszego miasta powstał gród słowiański o powierzchni około 16 ha otoczony umocnieniami w postaci wysokich wałów. Funkcjonował on do początku XI wieku. Pod koniec XI wieku dawny gród i osady przygrodowe nadane zostały przez księżną Judytę, żonę Władysława Hermana, opactwu benedyktyńskiemu w Tyńcu. W jednej z osad przygrodowych benedyktyni założyli wieś Tarnów Mały (dzisiaj Tarnowiec) wzmiankowaną po raz pierwszy w 1124[12].
Miasto Tarnów powstało na terenie wsi rycerskiej Tarnów Wielki wzmiankowanej po raz pierwszy w 1309 r. Lokował je na podstawie przywileju uzyskanego 7 marca 1330 r. Spycimir herbu Leliwa, wojewoda krakowski. Na terenie Tarnowca do 1331 r. powstał duży murowany zamek stanowiący rodową rezydencję i ośrodek administracji tarnowskich dóbr Leliwitów. Do 1567 r. miasto stanowiło własność potomków Spycimira noszących nazwisko Tarnowskich[12]. Tarnów przez wieki pozostawał miastem prywatnym, będąc kolejno własnością rodów: Tarnowskich (potomków Spycimira, jednym z nich był hetman Jan Amor Tarnowski), Ostrogskich, Zasławskich i Sanguszków. W 1528 na zamku w Tarnowie przebywał przez pół roku wygnany król Węgier Jan Zápolya[13].
W XVIII stuleciu, po pierwszym rozbiorze, Tarnów stał się częścią monarchii habsburskiej (Królestwo Galicji i Lodomerii). Paradoksalnie dzięki temu utworzono w Tarnowie biskupstwo, gdyż dotychczas pobliskie tereny podlegały biskupowi krakowskiemu, a Kraków znacznie później stał się na dobre częścią Cesarstwa Austriackiego. W lutym 1856 r. Tarnów znalazł się przy trasie kolei żelaznej (2-torowa linia kolejowa Kraków-Dębica), co sprzyjało szybszemu rozwojowi miasta. W okresie międzywojennym w pobliskich Mościcach (obecnie dzielnica Tarnowa) zbudowano zakłady produkujące nawozy azotowe. Ich dyrektorem był m.in. znany na arenie ogólnokrajowej działacz polityczny Eugeniusz Kwiatkowski.
Tarnów był pierwszym wolnym miastem w Polsce porozbiorowej. Został wyzwolony z 30 na 31 października 1918 r.[14]
W sierpniu 1920 r. do Tarnowa przybył rząd Ukraińskiej Republiki Ludowej na czele z Atamanem Symonem Petlurą. Swoją siedzibę rząd miał w hotelu Bristol przy ul. Krakowskiej 9. Dziś na tym budynku można zobaczyć tablicę upamiętniającą to wydarzenie. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Tarnowie mieszkało około 300 Ukraińców. Wydawali oni własne gazety, powoływali za zgodą polskich władz szkoły, działali charytatywnie, założyli także Związek Ukrainek, czy związek kombatantów.
28 sierpnia 1939 r. na dworcu głównym w Tarnowie doszło do zamachu bombowego zorganizowanego przez niemieckich nazistów[15]. W czasie II wojny światowej stąd wyruszył pierwszy transport do obozu koncentracyjnego Auschwitz w Oświęcimiu. W czasie wojny miasto straciło znaczną część swoich mieszkańców, którą stanowiła ludność pochodzenia żydowskiego (przed wojną Żydzi stanowili 45% mieszkańców).
18 stycznia 1945 r. Tarnów został zajęty przez wojska radzieckie[16].
W 1975 r. Tarnów, w ramach reformy administracji (powołano 49 województw z 17 wówczas istniejących) został stolicą województwa, by w 1999 r. ponownie stać się miastem powiatowym.
Obecnym prezydentem Tarnowa jest Ryszard Ścigała.
Liczba ludności Tarnowa na przestrzeni ostatnich 5 stuleci

Największą populację Tarnów odnotował w 1996 r. – wg danych GUS 122 359 mieszkańców[17].
Architektura[edytuj]


Widok z tarnowskiej wieży ratuszowej


Tarnowski ratusz nocą


Rynek z katedrą w tle


Bazylika katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny


Zachowana bima starej synagogi


Pomnik gen.Józefa Bema przy ul. Wałowej


Plac Kazimierza Wielkiego


Ulica Krakowska i plac Jana III Sobieskiego


Ul. Wałowa - deptak


Ulica Krakowska, widok na południowy zachód. Po lewej budynek dawnego CK Starostwa, przed nim pl. Jana III Sobieskiego, w perspektywie wieże kościoła Świętej Rodziny (Misjonarzy).
Zabytki[edytuj]
Zabudowa rynku Starego Miasta (zachowany średniowieczny układ urbanistyczny, kamienice głównie XIX-wieczne, kilka renesansowych)
Ratusz (poł. XIV w.)
Dom Mikołajowski (1524 r., najstarsza kamienica w Tarnowie)
Ruiny zamku Tarnowskich (XIV w.)
Bima – pozostałość po starej synagodze
Młyn Szancera
Mykwa (łaźnia rytualna) w stylu mauretańskim z 1904 r. (pl. Więźniów KL Auschwitz - dawniej Bóżnic)
Pozostałości murów miejskich z XIV-XVI w.
Półbaszta (I poł. XVI w.)
Baszta "Książęca" (XVI w.)
Zespół dawnego Klasztoru Bernardynów
Dom Florecki (II poł. XVI w.)
Dworki podmiejskie (XVIII - I poł. XIX w.)
Cmentarz żydowski – założony w 1583 r.
Stary Cmentarz (II poł. XVIII w.)
Kapliczka św. Walentego (przełom XVIII/XIX w.)
Pałac Sanguszków w Gumniskach
Dworzec kolejowy (1855 r., obecny wygląd od 2010 r.)
Park Strzelecki (Miejski) (1866 r.)
Pałac Ślubów (ok. 1880 r.)
Mauzoleum generała Józefa Bema
Dom Chemika w dzielnicy Mościce
Pałacyk w Parku Strzeleckim
Kościoły zabytkowe[edytuj]
Bazylika katedralna Narodzenia NMP (XIV w. , przebudowana w latach 1889-1900)
renesansowe nagrobki rodu Tarnowskich
manierystyczne nagrobki rodu Ostrogskich
pomnik nagrobny Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej, uważany za najpiękniejszą w Europie renesansową rzeźbę przedstawiającą kobietę
krypty w podziemiach bazyliki
Kościół pw. św. Trójcy (II połowa XVI w.)
Kościół pw. Najświętszej Marii Panny
Klasztor i kościół ojców Bernardynów
Kościół xx. Misjonarzy pw. Świętej Rodziny
Urbanistyka[edytuj]

Place i skwery[edytuj]
pl. Gen. Józefa Bema
pl. Bohaterów Getta
pl. Drzewny
pl. Dworcowy
pl. Jana Pawła II
pl. Katedralny
pl. Kazimierza Wielkiego
pl. Tadeusza Kościuszki
pl. Stanisława Kubińskiego
pl. Franciszka Morawskiego
pl. Ofiar Katynia
pl. Ofiar Stalinizmu
pl. Jerzego Popiełuszki
pl. Rybny
pl. Henryka Sienkiewicza
pl. Jana III Sobieskiego
pl. Sprawiedliwości
pl. Więźniów KL Auschwitz
pl. 5 Pułku Strzelców Konnych
skw. Olgierda Kokocińskiego
skw. Andrzeja Małkowskiego
skw. Sándora Petőfiego
skw. Anieli i Józefa Piszów
skw. Alicji i Jana Preiss
skw. Starej Synagogi
skw. Józefa Starkla
skw. Unii Europejskiej
Zakątek Króla Władysława Łokietka
Zieleń miejska[edytuj]
Parki[edytuj]
Park Strzelecki
Park Sanguszków
Park Piaskówka
Park im. Eugeniusza Kwiatkowskiego
Park im. Wincentego Muchy
Park na os. Westerplatte
Park na os. Legionów Henryka Dąbrowskiego
Park w Zbylitowskiej Górze
Planty im. Józefa Jakubowskiego
Miejski Park Kultury i Wypoczynku na Górze św. Marcina
Inne tereny zielone[edytuj]
Kantoria
Lasek "Lipie"
Las "Soślina"
Lasek Chyszowski
Rezerwat przyrody Debrza
Aleja lipowa wzdłuż ul. Obrońców Lwowa (pomnik przyrody)
Krzyskie stawy
Podział administracyjny[edytuj]
Dzielnice Tarnowa[edytuj]
Śródmieście
Mościce
Dąbrówka Infułacka
Świerczków
Zbylitowska Góra
Chyszów
Strusina
Klikowa
Piaskówka
Krzyż
Zabłocie
Gumniska
Grabówka
Rzędzin
Osiedla w Tarnowie[edytuj]
Miasto dzieli się na 16 osiedli, stanowiących jednostki pomocnicze Gminy Miasta Tarnowa. W obecnej kadencji działa 13 Rad osiedli[18].
Podział na osiedla (w nawiasach liczba mieszkańców)[19]:
Osiedle nr 1 Starówka (10 249)
Osiedle nr 2 Strusina (15 667)
Osiedle nr 3 Piaskówka (12 017)
Osiedle nr 4 Grabówka (13 073)
Osiedle nr 5 Rzędzin (2 455)
Osiedle nr 6 Gumniska (6 332)
Osiedle nr 7 Krakowska (3 118)
Osiedle nr 8 Mościce (10 081)
Osiedle nr 9 Chyszów (1 856)
Osiedle nr 10 Klikowa (2 461)
Osiedle nr 11 Krzyż (5 613)
Osiedle nr 12 Jasna (13 256)
Osiedle nr 13 Westerplatte (5 827)
Osiedle nr 14 Legionów (2 540)
Osiedle nr 15 Koszyce (2 432)
Osiedle nr 16 Zielone (5 290)
 Zobacz też: Osiedle XXV-lecia PRL (Tarnów).
Aglomeracja tarnowska[edytuj]
Gęsto zaludniony obszar wokół miasta Tarnowa o łącznej liczbie ludności ok 269 000 mieszkańców [20] Wyróżniamy następujące definicje:
Geograficzna Gęsto zabudowany teren wokół miasta Tarnowa o wyraźnie miejsko-podmiejskim charakterze zabudowy. Wyróżnia się ok. 170 tys. trzon o zwartej miejskiej zabudowie na obszarze Tarnowa, Zbylitowskiej Góry, Zgłobic, Koszyc, Rzuchowej, Woli Rzędzińskiej, Wałek, Brzozówki, Ostrowa, Wierzchosławic, Kępy Bogumiłowickiej, Gosławic, Błonia. 2 strefa to strefa przedmieść, zdominowana przez mniej gęstą zabudowę jednorodzinną, na którą składają się pozostałe, silnie zurbanizowane obszary sąsiadujących z Tarnowem gmin, razem z trzonem tworzy obszar zamieszkany przez ok. 269 tys. osób [20] Tę definicję przyjmuje się w wersji eksperckiej KZPK do 2030 roku.
Administracyjna W kwietniu 2009 roku Tarnów i pobliskie gminy porozumiały się co do utworzenia ścisłego związku międzygminego "Aglomeracja Tarnowska" w którego skład miałby wejść Tarnów oraz 12 pobliskich gmin, aglomeracja w granicach liczyć będzie 312 tys. mieszkańców, z czego ok. 160 tys. to ludność miejska. Do zadań aglomeracji należeć będą między innymi wspólne planowanie przestrzenne, tworzenie obszarów inwestycyjnych, wspólna polityka edukacyjna, wspólna gospodarka odpadowo-ściekowa, stworzenie komunikacji aglomeracyjnej (prawdopodobnie na bazie ZKM Tarnów) oraz wprowadzenie tzw. "biletów aglomeracyjnych".
'Historia aglomeracji' W 1998 r. Tarnów wraz z otaczającymi go gminami zawarł tzw. "porozumienie wierzchosławickie", które nazwać można zaczątkiem aglomeracji. Gminy porozumienia prowadzą wspólne przedsięwzięcia i projekty jak np. wspólna gospodarka odpadowa. Należą do niego gminy: miasto Tarnów, Radłów, Wierzchosławice, Wojnicz, Żabno, Ryglice, Pleśna, Lisia Góra oraz gmina wiejska Tarnów. W listopadzie 2006 r., decyzją wojewody małopolskiego (zgodnie z ustawą o gospodarce wodno-ściekowej), została utworzona aglomeracja "Tarnów", w której skład weszły Tarnów, Wojnicz, Żabno, Skrzyszów, Lisia Góra, Wierzchosławice, oraz ościenne miejscowości, będące użytkownikami Tarnowskiej oczyszczalni ścieków[21]. Na mocy uchwały gminy aglomeracji prowadzą wspólną gospodarkę odpadami oraz wodno-ściekową W tym samym czasie zarząd województwa stworzył nowy plan zagospodarowania przestrzennego w którym pojawił się "Tarnowski obszar podmiejski" którego granice mniej więcej pokrywają się z granicami obecnie tworzonej aglomeracji (bez kilku gmin).
Gospodarka[edytuj]



Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach S.A


Zakłady Mechaniczne Tarnów S.A


ul. Nowodąbrowska – Falklandy


Zabytkowy budynek zbiornika wody z 1910


Toroidalny zbiornik wody w pobliżu osiedli mieszkaniowych
Tarnów jest ośrodkiem przemysłowym z dominującym przemysłem chemicznym (Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach S.A., Becker Farby Przemysłowe Sp. z o.o., Summit Packaging Polska Sp. z o.o.), maszynowym (Zakłady Mechaniczne Tarnów, Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Sprzętu Mechanicznego Sp. z o.o., Fabryka Silników Elektrycznych "Tamel", Lenze Tarnów Sp. z o.o., Fabryka Maszyn Tarnów - Colchester 600 Group), spożywczym (Zakłady Mięsne "Mięstar" wchodzące w skład Grupy Sokołów, Zakłady Mleczarskie "Mlektar", Zakłady Przemysłu Chłodniczego "Fritar"), materiałów budowlanych (największa w kraju cegielnia: Leier Polska S.A., Bruk-Bet), włókienniczym (Spółdzielnia "Tarnowska Odzież", Tarnospin, Tarkonfex), szklarskim (Huta Szkła Gospodarczego Tarnów wchodząca w skład Grupy Krosno S.A). W mieście istnieją liczne hurtownie, składy materiałów budowlanych, sklepy. W Tarnowie działa Centrum Logistyczne firmy TC Dębica/Goodyear oraz centrum przeładunkowo-magazynowe do obsługi transportu kołowego firmy DHL. Dodatkowo w graniczącej z miastem Brzozówce powstaje centrum dystrybucyjne firmy Lidl, które obsługiwać będzie sklepy w Polsce południowo-wschodniej[22].
Tarnowski Klaster Przemysłowy S.A.[edytuj]
Część klastera jest objęta specjalną strefą ekonomiczną (podstrefa SSE w Krakowie). W skład TKP S.A. wchodzą:
Tarnowski Regionalny Park Przemysłowy
Park Przemysłowy "Czysta I" i "Czysta II"
Park Przemysłowy "Mechaniczne"
Zielony Park Przemysłowy "Kryształowy"
Gazownictwo[edytuj]
Tarnów jest ważnym ośrodkiem gazowniczym w południowo-wschodniej Polsce. Rocznie przepływa przez miasto około 6,5 miliarda metrów sześciennych gazu. Stanowi to niemal połowę gazu zużywanego w Polsce. Znajdują się tutaj siedziby trzech państwowych spółek działających w branży gazowniczej:
Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Oddział w Tarnowie. Swoim zasięgiem obejmuje cztery województwa: małopolskie, podkarpackie. świętokrzyskie oraz lubelskie.
Karpacka Spółka Gazownictwa – spółka strategiczna PGNiG. Zajmuje się obsługą techniczną oraz dystrybucją gazu. Obejmuje swoim zasięgiem cztery województwa: małopolskie, podkarpackie, świętokrzyskie oraz lubelskie. W skład KSG wchodzi osiem oddziałów gazowniczych działających na terenie ww. województw.
Karpacki Oddział Obrotu Gazem – wchodzi w skład PGNiG. Zajmuje się obsługą handlową klientów PGNiG dotyczącą sprzedaży gazu. W skład KOOG wchodzi osiem gazowni działających na terenie województw: małopolskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego oraz lubelskiego. Gazownia Tarnowska pełni rolę gazowni koordynującej działania pozostałych siedmiu zakładów.
Dodatkowo w Tarnowie funkcjonuje Centrum Księgowo-Informatyczne spółki PGNiG Technologie z siedzibą w Warszawie[23].
Energia elektryczna[edytuj]
W Tarnowie znajduje się oddział spółki Tauron Dystrybucja (operator systemu dystrybucyjnego)[24] oraz rejon obsługi klientów spółki Tauron Obsługa Klienta (sprzedaż energii elektrycznej)[25]. Obydwie struktury obejmują swoim zasięgiem teren dawnego województwa tarnowskiego.
Handel[edytuj]
W mieście funkcjonują 2 galerie handlowe, 2 centra handlowe, 6 domów handlowych, 2 hipermarkety oraz znaczna liczba supermarketów i dyskontów spożywczych.
Galerie handlowe[edytuj]
Galerie działające:
Galeria Tarnovia
Gemini Park Tarnów
Baza noclegowa[edytuj]
W mieście znajduje się 1 hotel 4-gwiazdkowy, 4 hotele 3-gwiazdkowe[26] oraz 2 domy studenta[27]. Na Górze świętego Marcina znajdują się noclegi (kwatery prywatne) Leliwa.
Organizacje wsparcia biznesowego[edytuj]
Tarnowska Loża Biznesu jest wiodącą Tarnowską organizacją wsparcia biznesowego. Jej celem jest krzewienie postaw przedsiębiorczych i wsparcie (materialne i niematerialne) jej członków.
Transport[edytuj]

Komunikacja miejska[edytuj]


Zajezdnia autobusowa w Mościcach


Dworzec PKS
 Osobny artykuł: Komunikacja Miejska w Tarnowie.
W Tarnowie funkcjonuje 29 linii autobusowych (w tym jedna nocna, kursująca wyłącznie w okresie wakacji), podlegające Zarządowi Komunikacji Miejskiej w Tarnowie. W mieście prawie wszędzie (oprócz ścisłego Starego Miasta) można dojechać autobusem, dzięki dobremu rozmieszczeniu tras.
Tranzyt drogowy[edytuj]
Tarnów leży na skrzyżowaniu dróg krajowych:
4 (Kraków, Tarnów, Dębica, Rzeszów, Jarosław, Korczowa)
73 (Kielce, Busko-Zdrój, Dąbrowa Tarnowska, Tarnów, Pilzno, Jasło)
Kolej[edytuj]


Dworzec kolejowy w Tarnowie
Początki kolei w Tarnowie sięgają zimy 1856 r., kiedy to ukończono i uruchomiono dwutorowy szlak kolejowy Kraków - Dębica w ramach budowanej linii kolejowej Kraków – Lwów. Budynek dworca głównego jest obiektem zabytkowym. Powstał na wzór dworca we Lwowie w 1906 r. Od grudnia 2010 r. w budynku dworca głównego działa jedyna w Polsce galeria sztuki współczesnej usytuowana właśnie w takim miejscu (Biuro Wystaw Artystycznych - Galeria Miejska w Tarnowie).
W Tarnowie istnieją dwie stacje, na których zatrzymują się pociągi pasażerskie - Tarnów oraz Tarnów Mościce. Wraz z zatrzymaniem ruchu pasażerskiego na linii kolejowej 115 do Szczucina w 2000 r., nieczynne stały się przystanki Tarnów Północny i Tarnów Klikowa. Istnieją także dwie stacje towarowe - Tarnów Filia i stacja towarowa Zakładów Azotowych Mościce Azoty.
Dworzec główny jest stacją węzłową – tutaj spotykają się 4 szlaki kolejowe:
Tarnów – Kraków – Katowice - Wrocław - Legnica
Tarnów – Rzeszów – Przemyśl - Lwów - Kijów
Tarnów – Nowy Sącz – Muszyna - Krynica / Wiedeń
Tarnów – Żabno - Dąbrowa Tarnowska – Szczucin (nieczynna dla ruchu pasażerskiego od 2 kwietnia 2000)
Tarnowskie tramwaje[edytuj]


Autobus Mercedes Cito stylizowany na przedwojenny tramwaj
 Osobny artykuł: Tramwaje w Tarnowie.
W latach 1911-1942 działał w Tarnowie system komunikacji tramwajowej. Trasa wiodła od ulicy Burtniczej, poprzez Lwowską, Wałową, Krakowską, aż do dworca kolejowego Tarnów. Długość linii wynosiła 2580 m. W 1927 roku tramwaj przewiózł ponad 1,2 mln pasażerów[28].
Tramwaje w Tarnowie zlikwidowane zostały przez okupacyjne władze niemieckie w 1942 r.
Komunikacja lotnicza[edytuj]
W Tarnowie znajduje się lądowisko Aeroklubu Ziemi Tarnowskiej posiadające trawiasty pas startowy o długości ok. 500 m. Ponadto w położonym 38 km na północny wschód Mielcu znajduje się port lotniczy Mielec (Port Lotniczy Tarnów/Tarnobrzeg) wykorzystywany przez miejscowy aeroklub oraz PZL Mielec.
Najbliższymi portami lotniczymi wykonującymi połączenia regularne są: port lotniczy Kraków-Balice i port lotniczy Rzeszów-Jasionka.
Obecnie miasto planuje budowę małego, krajowego portu lotniczego z pasem startowym o wymiarach 1300 m długości i 30 m szerokości, umożliwiającego lądowanie samolotów do 50 osób[29]. Powstanie lotniska na terenie miasta zostało zapisane w Strategii Rozwoju Miasta - Tarnów 2020. Politechnika Rzeszowska przygotowuje studium, mające na celu określenie m.in. przydatności proponowanych lokalizacji oraz formy prawnej inwestycji[30].
Edukacja[edytuj]

W Tarnowie funkcjonują liczne placówki oświatowe, w tym: 30 przedszkoli, 26 szkół podstawowych, 22 gimnazja (w tym 17 w Zespołach Szkół), 26 liceów ogólnokształcących (w tym 22 w Zespołach Szkół), 38 szkół zawodowych (technika, licea profilowane i zasadnicze szkoły zawodowe), zespoły szkół artystycznych: Zespół Szkół Muzycznych (I i II stopnia) oraz Zespół Szkół Plastycznych, 8 szkół wyższych. Ponadto istnieje szereg szkół policealnych, jak również placówki oświatowe innego typu (centra kultury, punkty kursów językowych itp.) Ważna instytucją działająca w Tarnowie jest Otwarte Centrum Egzaminacyjne University of Cambridge Esol Examinations.[31]. Liceum Ogólnokształcące im.Hetmana Jana Tarnowskiego nr 2 w Tarnowie jest jedyną publiczną szkołą w woj.małopolskim z możliwością zdawania matury międzynarodowej.[32]
Szkoły wyższe[edytuj]
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie
Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Tarnowie
Wyższe Seminarium Duchowne w Tarnowie
Wyższa Szkoła Biznesu – National-Louis University w Nowym Sączu – Wydział Zamiejscowy w Tarnowie
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie – Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Tarnowie – Mościcach
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Tarnowie
Małopolska Wyższa Szkoła w Brzesku – Wydział Nauk Stosowanych w Tarnowie
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie – Wydział Teologiczny w Tarnowie
Inne[edytuj]
Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli – Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Tarnowie
Cambridge ESOL Polska - Otwarte Centrum Egzaminacyjne
Ośrodek Egzaminujący CELI
 Zobacz też: Kategoria:Oświata w Tarnowie.
Kultura[edytuj]



Tygiel Kultury – Strefa Żywiołów na tarnowskim Rynku


Muzeum Okręgowe w Tarnowie


Centrum Sztuki Mościce w nocy
Teatry[edytuj]
Co roku w Tarnowie odbywa się Ogólnopolski Festiwal Komedii Teatralnej "TALIA"[33].
Tarnowski Teatr im. Ludwika Solskiego
Alternatywny Teatr "Nie Teraz"
Teatr Młodego Widza przy Centrum Sztuki Mościce
Muzea[edytuj]
Muzeum Diecezjalne w Tarnowie (najstarsze muzeum diecezjalne w Polsce)
Muzeum Okręgowe (w zbiorach znajdują się 22 fragmenty Panoramy siedmiogrodzkiej, powstałej pod kierunkiem i z udziałem Jana Styki)
Ratusz (oddział Muzeum Okręgowego)
Muzeum Etnograficzne (oddział Muzeum Okręgowego, jedyna w Polsce stała wystawa poświęcona kulturze Romów: wozy z taborów, stroje, instrumenty, wyroby rzemiosła itp., istniejąca od 1979 r.).
Kina[edytuj]
Co roku odbywa się w Tarnowie drugi najstarszy w Polsce festiwal filmowy, czyli "Tarnowska Nagroda Filmowa".
Kino "Marzenie" 3D (przy ulicy Stanisława Staszica)
Kino "Millennium" (2 sale) 3D (przy ulicy Traugutta w Mościcach)
Galerie i stowarzyszenia kulturalne[edytuj]
Biuro Wystaw Artystycznych – Galeria Miejska w Tarnowie. Instytucja Kultury Miasta Tarnowa
Galeria Sztuki "Hortar"
Galeria "Sztyler"
Tarnowskie Centrum Kultury. Instytucja Kultury Miasta Tarnowa
Centrum Sztuki Mościce. Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego
Pałac Młodzieży
Tarnowskie Towarzystwo Fotograficzne
Związek Polskich Artystów Plastyków Okręg Tarnowski[34]
Tarnowskie Towarzystwo Przyjaciół Węgier
Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich
Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza – oddział w Tarnowie
Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne
Tarnowska Fundacja Kultury
Stowarzyszenie Teatr Nie Teraz
Klub Inteligencji Katolickiej
Tarnowski Uniwersytet Trzeciego Wieku (TUTW), projekt Fundacji "Kromka Chleba". Funkcjonuje od 2006 roku.
Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Małopolskiej Wyższej Szkole Ekonomicznej
Oddział Tarnowski Stowarzyszenia Autorów Polskich
Małopolskie Forum Współpracy z Polonią
Stowarzyszenie Media Polanie
Muzyka[edytuj]
Chłopięcy Chór Katedralny "Pueri Cantores Tarnovienses"
Dziewczęcy Chór Katedralny Puellae Orantes
Tarnowski Chór GOS.PL
Tarnowska Orkiestra Kameralna
Orkiestra Symfoniczna Centrum Sztuki Mościce
Centrum Paderewskiego Tarnów-Kąśna Dolna
Schola "Presto"
Totentanz
DjVenons
Biblioteki[edytuj]
Miejska Biblioteka Publiczna (z filiami)
Biblioteka Pedagogiczna
Biblioteka Ekologiczna przy Delegaturze Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska
Media[edytuj]

W Tarnowie działa kilka lokalnych pism i oddziały ogólnopolskich i wojewódzkich gazet, działają także stacje radiowe i telewizja miejska. Gazety i pisma:
Galicyjski Magazyn Informacyjny TEMI
Dziennik Polski – Dziennik Tarnowski
Gazeta Krakowska – Gazeta Tarnowska
Tarnów.pl (Miesięcznik Miejski)
Informacje Tarnowskie
Tarnowski Gość Niedzielny
Extra GALICJA
Małopolska Gazeta Studencka
Radio:
Rozgłośnie lokalne i regionalne posiadające siedzibę bądź redakcję w Tarnowie:
Polskie Radio Kraków Studio Tarnów (101,0 FM)
Radio RDN Małopolska (103,6 FM)
Radio Eska Tarnów (dawniej Radio MAKS) (98,1 FM)
Pozostałe rozgłośnie regionalne informujące o wydarzeniach w Tarnowie:
Radio Plus Kraków (106.1 FM)
Radio Via Rzeszów (94,1 FM)
Rozgłośnie internetowe:
Radio Lumen (Tarnów - Mościce) [35]
Radio Zrobcie-Hałas.pl
RDN Religia
Internetowe Radio Tarnów
Telewizja:
TVP Kraków – Studio w Tarnowie
Małopolska Telewizja Kablowa
aMazing TV - oddział w Tarnowie ( Multimedia Polska )
Telewizja internetowa TVW
Tarwizja.pl - telewizja internetowa
Tarnowska.tv
Sport[edytuj]

 Osobny artykuł: Sport w Tarnowie.
Tarnów jest ośrodkiem sportu żużlowego (Unia Tarnów, wicemistrzostwo Polski w 1994 r., mistrzostwo Polski w 2004, 2005 r.) a także wspinaczki sportowej. Rozwija się tu również piłka nożna, piłka ręczna, karate kyokushin, judo, boks, muay thai, pływanie, kung-fu, speedrower i inne dyscypliny.
Bezpieczeństwo[edytuj]

Opieka zdrowotna[edytuj]
Do najważniejszych zakładów opieki zdrowotnej w mieście należą:
Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza
Specjalistyczny Szpital im. Edwarda Szczeklika
NZOZ CenterMed
Zespół Przychodni Specjalistycznych
Mościckie Centrum Medyczne
Zakład Opieki Zdrowotnej MSWiA
Ratownictwo medyczne[edytuj]
W 2012 roku w Tarnowie ma powstać skoncentrowana dyspozytornia nr 2 dla wschodniej i południowej części Województwa Małopolskiego. Swoim zasięgiem obejmie 1,3 mln mieszkańców województwa. Dyspozytornia nr 1 funkcjonować będzie w Krakowie[36].
Powiatowa Stacja Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie - Aleja Matki Bożej Fatimskiej 2.
Na terenie Miasta oprócz stacji przy Fatimskiej funkcjonują także dwie filie PSPR, pierwsza z nich umiejscowiona jest w Mościcach (zespół Specjalistyczny), druga natomiast w JRG PSP nr 2 w Tarnowie (zespół Specjalistyczny). Pozostałe filie wyjazdowe tarnowskiego pogotowia rozlokowane są w powiecie tarnowskim tj. w Żabnie (zespół Podstawowy), Zakliczynie (zespół Podstawowy), Wojniczu (zespół Podstawowy), Gromniku (zespół Podstawowy), Tuchowie (zespół Specjalistyczny) oraz Szerzynach (zespół Podstawowy). We wrześniu 2011 roku PSPR Tarnów wzbogaciła się o dwie nowe karetki, które zastąpią najbardziej wyeksploatowane pojazdy z obecnego taboru.
Pożarnictwo[edytuj]
W Tarnowie znajduje się Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej, w strukturach której funkcjonują dwie jednostki ratowniczo-gaśnicze:
JRG-1 (ul. Klikowska 39)
JRG-2 (ul. Błonie 2A)
W Tarnowie działają również dwie jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej:
OSP Tarnów - Rzędzin
OSP Tarnów - Mościce (nie uczestniczy w akcjach ratowniczo-gaśniczych).
Ratownictwo Chemiczne[edytuj]
W Tarnowie funkcjonuje Ośrodek Regionalny (Jednostka Ratownictwa Chemicznego) Systemu Pomocy w Transporcie Materiałów Niebezpiecznych (SPOT).
Policja[edytuj]
W Tarnowie znajduje się Komenda Miejska Policji, w strukturach której działa sześć komisariatów:
Komisariat Policji Tarnów – Centrum
Komisariat Policji Tarnów – Zachód
Komisariat Policji Tuchów
Komisariat Policji Żabno
Komisariat Policji Ciężkowice
Komisariat Policji Wojnicz
W strukturze Komendy Miejskiej Policji funkcjonuje również jednostka antyterrorystyczna (Nieetatowy Zespół Realizacyjny) oraz Policyjna Izba Dziecka.
Straż Graniczna[edytuj]
W Tarnowie funkcjonuje placówka Karpackiego Oddziału Straży Granicznej.
Wymiar sprawiedliwości[edytuj]
W Tarnowie swoje siedziby mają:
Prokuratura Okręgowa
Prokuratura Rejonowa
Sąd Okręgowy
Sąd Rejonowy
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
System penitencjarny[edytuj]
W Tarnowie funkcjonują dwa zakłady karne:
ZK zamknięty, o pełnym systemie ochrony z oddziałem zewnętrznym
ZK półotwarty w Tarnowie-Mościcach
W mieście funkcjonuje również, jedyny w Małopolsce, zakład poprawczy.
Polityka i administracja[edytuj]

 Osobny artykuł: okręg wyborczy Tarnów.
Tarnów jest siedzibą wielu instytucji o znaczeniu regionalnym oraz ponadregionalnym. Swoje siedziby mają tutaj m.in. Starostwo Powiatowe, delegatura Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, wydział zamiejscowy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, Małopolski Ośrodek Ruchu Drogowego, dyrekcja Zespółu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego, oddział Urzędu Dozoru Technicznego, oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, oddział Banku Gospodarstwa Krajowego, oddział Urzędu Statystycznego w Krakowie, biuro Agencji Nieruchomości Rolnych w Rzeszowie, regionalny oddział Krajowej Izby Biegłych Rewidentów, Okręgowa Izba Lekarska oraz Okręgowa Izba Lekarsko-Weterynaryjna. W mieście znajduje się również delegatura Krajowego Biura Wyborczego.
Miasta partnerskie[edytuj]
 Biała Cerkiew – Ukraina
 Blackburn – Wielka Brytania
 Casalmaggiore - Włochy
 Kiskőrös – Węgry
 Kotłas – Rosja
 Nowy Sącz - Polska
 Tarnopol – Ukraina
 Trenczyn – Słowacja
 Schoten - Belgia
 Veszprém – Węgry
 Warszawa - Polska
 Winnica - Ukraina
Stowarzyszenia i organizacje pozarządowe działające w Tarnowie[edytuj]

W Tarnowie działa wiele stowarzyszeń i organizacji pozarządowych:
Stowarzyszenie KoLiber, Oddział tarnowski
Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych, Oddział Regionalny w Tarnowie
Stowarzyszenie Mieszkańców Strusiny
Stowarzyszenie Projekt Tarnów
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]



Kościół Świętej Rodziny
 Osobny artykuł: Struktury wyznaniowe w Tarnowie.
Kościół rzymskokatolicki[edytuj]
W mieście funkcjonuje 15 parafii oraz siedziba biskupa oraz władz diecezji tarnowskiej.
Kościół Polskokatolicki[edytuj]
Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Tarnowie
Protestantyzm[edytuj]
Kościół Ewangelicko-Metodystyczny – zbór
Kościół Chrześcijan Baptystów – zbór
Kościół Wolnych Chrześcijan – zbór
Kościół Zielonoświątkowy – zbór
Chrześcijańskie Centrum Pan Jest Sztandarem – kościół
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – zbór
Buddyzm[edytuj]
Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu
Inne[edytuj]
Świadkowie Jehowy – 4 zbory, Sala Królestwa
Świecki Ruch Misyjny "Epifania" – zbór
Wolni Badacze Pisma Świętego – zbór
Zobacz też[edytuj]

Kościół Matki Boskiej Śnieżnej w Tarnowie, Kościół św. Anny w Tarnowie, Ratusz w Tarnowie
Gmina Klikowa
Ludność Tarnowa

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1