wtorek, 11 września 2012

Szczytno


Szczytno

Państwo Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat szczycieński
Gmina gmina miejska
Założono 1359
Prawa miejskie 1723
Burmistrz Danuta Górska
Powierzchnia 10,62[1] km²
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
25 308[1]
2 383,1[1] os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 89
Kod pocztowy 12-100 do 12-102
Tablice rejestracyjne NSZ
Położenie na mapie Polski


Szczytno
53°33′46″N 20°59′07″E
TERC
(TERYT) 6283617011
Urząd miejski
ul. Sienkiewicza 1
12-100 Szczytno
 Multimedia w Wikimedia Commons
Szczytno (niem. Ortelsburg) – miasto i gmina w województwie warmińsko-mazurskim,(wymowa ?/i) w powiecie szczycieńskim. Według danych z 30 czerwca 2009[2] miasto miało 25 207 mieszkańców.

Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
2.1 Nazwa
3 Komunikacja
4 Kultura
5 Prasa wydawana w Szczytnie
5.1 Dawniej
5.2 Współcześnie
6 Zabytki
7 Wspólnoty wyznaniowe
8 Turystyka
9 Demografia
10 Współpraca międzynarodowa
11 Zobacz też
12 Przypisy
12.1 Bibliografia
13 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Według danych z 2007[3] Szczytno ma obszar 10,62 km².
Szczytno leży na granicy dwóch pojezierzy: olsztyńskiego i mrągowskiego.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.
Historia[edytuj]

Szczytno rozwinęło się z osiedla funkcjonującego jako przedzamcze. Zamek krzyżacki zbudowany został w połowie XIV w., w miejscu wcześniejszej drewnianej strażnicy z 1266 r. W roku 1370 Kiejstut spalił krzyżacki drewniany zamek i w tym miejscu postawił kamienną warownię[4].
W latach 1849-1851 w Szczytnie wychodziło dwujęzyczne pismo ludowe "Kurek Mazurski" wydawane z inicjatywy Ligi Polskiej.[5]
W okresie pierwszej wojny światowej Szczytno było bardzo zniszczone, później odbudowane w typowej miejskiej zabudowie. W okresie międzywojennym z inicjatywy Ryszarda Andersa założono park miejski. Według projektów architekta Augusta Wieganda zbudowano wiele kamienic (usytuowanych wokół rynku), budynek gimnazjum, plebanię kościoła katolickiego, synagogę i hotel Berliner Hof.
Prawa miejskie uzyskało 12 kwietnia 1723 r.[potrzebne źródło][6]
Od 1818 Szczytno było miastem powiatowym. W trakcie rozwoju miasta, przyłączone zostały dawne osiedle wiejskie: w 1901 r. Fiugajty, w 1906 r. osiedle zwane "Wolność", w 1913 r. Bartna Strona.
Według niemieckiego spisu z 1945 zamieszkane było w 74,5% przez ewangelickich Mazurów, natomiast cały powiat zamieszkiwało procentowo 77% Polaków. W wyniku działań wojennych zniszczenia sięgnęły 45%, a po zakończeniu II wojny światowej miasto znalazło się w nowych granicach Polski.
Nazwa[edytuj]
Nazwę "Ortelsburg" nadano miastu od imienia Ortolfa z Trewiru, komtura elbląskiego, który aktem z dnia 24 września 1360 zezwolił na osiedlenie przybyszy z Mazowsza. Pierwsza osada na północnym brzegu jeziora Domowego Dużego otrzymała nazwę Bartna Strona (niem. Beutnerdorf) od pszczelarstwa – dominującego zajęcia osadników. Istniała także słowiańska nazwa "Szczytno" – od nazw jezior "Sciten Minor" i "Scitem Maior" lub od nazwy wyrabianych przedmiotów – szczytów (tarcz, a raczej ich metalowych części) przez mieszkańców miasta.
Komunikacja[edytuj]

Przez Szczytno przebiegają następujące drogi:
krajowe:
droga krajowa nr 53 (Olsztyn-Ostrołęka)
droga krajowa nr 57 (Bartoszyce-Pułtusk)
droga krajowa nr 58 (Olsztynek-Szczuczyn).
wojewódzkie:
droga wojewódzka nr 600 do Mrągowa przez Rybno
pozostałe drogi utwardzone:
do Szczycionka
do Rudki
do Małdańca
do Leśnego Dworu
Ze Szczytna odchodzą linie kolejowe do:
Olsztyna
Ełku
Wielbarka
Biskupca
Dwie ostatnie linie są obecnie nieczynne. Regularne połączenia utrzymywane są wyłącznie do Olsztyna, Ełku przez Pisz oraz Braniewa. Dworzec kolejowy znajduje się u zbiegu ulic Kolejowej i Bogumiła Linki.
W Szczytnie jest dworzec autobusowy. Dziennie z dworca odjeżdża ponad 300 autobusów obsługujących połączenia dalekobieżne, lokalne i podmiejskie.
W Szymanach pod Szczytnem (7 km) znajduje się jedyny w tej części Polski Międzynarodowy Port Lotniczy "Szczytno-Szymany". Port działa od 1996 r., w ostatnich latach przeżywa problemy finansowe, dlatego loty odbywają się sporadycznie. Obecnie samorząd województwa stara się przywrócić lotnisko do życia. Za 115 mln zł ma zostać zmodernizowana linia kolejowa Olsztyn-Szczytno-Szymany, dzięki czemu pociąg pokona tę trasę w ok. 48 minut (40 minut do Szczytna). Na 93 hektarach niedaleko lotniska ma powstać nowy terminal. Zgodnie z zapowiedziami, port ma zostać uruchomiony w 2014 roku.
W Szczytnie funkcjonuje komunikacja miejska (trzy linie autobusowe), przewoźnikiem jest ZKM Szczytno. Komunikacja miejska oprócz terenu miasta obsługuje także bliskie tereny podmiejskie.
Kultura[edytuj]

Ośrodki kultury
Miejski Dom Kultury
Biblioteka Miejska i jej filie
Muzeum Mazurskie
Wieża ratuszowa z punktem widokowym
Dom Kultury w WSPol
Imprezy:
Dni i Noce Szczytna
Święto Policji
Hunter Fest
coroczne imprezy wystawiennicze
coroczne imprezy sportowe, w tym międzynarodowe organizowane przez Wyższą Szkołę Policji
wystawy artystyczne
koncerty
Wybory Miss Szczytna
Prasa wydawana w Szczytnie[edytuj]

Dawniej[edytuj]
Kurek Mazurski (1849–1850)
Gazeta Ludowa (1896–1902)
Mazur (1906–1920)
Trąba Ewangelijna (1912–1913), miesięcznik, organ gromadkarzy.
Mazurski Przyjaciel Ludu (1923–1928)
Głos Ewangelijny (1926–1939), miesięcznik, organ Społeczności Chrześcijańskiej (gromadkarzy), redagowany w Szczytnie.
Współcześnie[edytuj]
Kurek Mazurski wydawany od 1990 r.
Nasz Mazur wydawany od 1997 r. Obecnie jest to bezpłatny dodatek do Gazety Olsztyńskiej
Extra Mazury wydawane bezpłatnie od 2004 r.
Tygodnik Szczytno wydawany od 2008 r.
Eclesia Nostra pismo dekanatu Szczytno wydawane od 2003 r.
Zabytki[edytuj]



Ratusz w Szczytnie nocą
Ratusz Miejski
Ruiny zamku krzyżackiego z ok. 1370 r. W okresie średniowiecza zamek był siedzibą komtura, pierwotnie elbląskiego, później ostródzkiego, od 1525 r. (po sekularyzacji Prus) – siedziba starosty. W latach 1579-81 zamek został przebudowany na reprezentacyjny zamek myśliwski dla księcia Jerzego Fryderyka. Od końca XVIII w. zamek popadł w zapomnienie i ruinę. W 1792 r. został zamieniony na magazyny. W 1825 budynki zostały zaadaptowane na szkołę. W końcu, w roku 1896 został rozebrany. W 1924 r. podjęto prace archeologiczne i zrekonstruowano część murów, natomiast na miejscu przedzamcza w 1938 r. wzniesiono gmach starostwa. Rok później, w 1939 pozostałe fragmentu zamku zaadaptowano na muzeum.
Muzeum Mazurskie
Średniowieczna pompa ssąca
Barokowy kościół ewangelicko-augsburski z 1718 r. Wcześniej w tym miejscu był drewniany kościół katolicki z XV w. Kościół ewangelicki to budowla założona na planie wydłużonego prostokąta z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i masywną, pięciokondygnacyjną wieżą. Barokowy ołtarz pochodzi z 1719 r., odnowiony w 1773. Ambona ufundowana była w 1719 przez Carla Fischera. Wolno stojąca chrzcielnica pochodzi z XVIII w. Obok kościoła plebania z początku XX w.
Chata mazurska z XIX w.
Dawny zajazd – klasycystyczny, z XIX w.
Trakt Królewski
Bartna Strona
Ulica Rynkowa
Dom Polski
Cmentarze:
żydowski, założony w 1815 r. na działce kupionej za 50 talarów (najlepiej zachowany cmentarz żydowski na Warmii i Mazurach)
ewangelicki (założony w pierwszej połowie XIX w.), obecnie park z zachowanymi nagrobkami oraz kwatera wojenną z okresu I wojny światowej (170 żołnierzy armii niemieckiej i 78 żołnierzy armii rosyjskiej)
żołnierzy radzieckich (z okresu drugiej wojny światowej, w zbiorowych mogiłach spoczywa 1008 żołnierzy armii radzieckiej, którzy polegli w czasie zdobywania powiatu szczycieńskiego). Na cmentarzu pomnik autorstwa Janusza Kompowskiego. W tym samym miejscu cmentarz z okresu I wojny światowej z 31 żołnierzami armii rosyjskiej.
Cmentarz wojenny z okresu pierwszej wojny światowej, przy ul. Poznańskiej (20 żołnierzy armii rosyjskiej i 4 armii niemieckiej).
Inne obiekty historyczne:
Dawne starostwo – w stylu pseudoklasycystycznym z 1885 r. (obecnie mieści się Urząd Skarbowy)
Budynek Sądu Rejonowego z lat 1867–1869
Dom Pomocy Społecznej (dawne gimnazjum żeńskie) z roku 1884
Budynki Wyższej Szkoły Policji z 1886 r.
Budynek Poczty z 1892 r.
Kościół pw. WNMP, w stylu neogotyckim, z lat 1897–1899, konsekrowany w 1903. Jest to budowla halowa, trójnawowa. Wieża założona na planie kwadratu. Zniszczona w czasie pożaru w 1905 r. oraz w czasie pierwszej wojny światowej. Wyposażenie kościoła w stylu neogotyckim. Ołtarz główny pochodzi z początku XX w., jest autorstwa Augusta Lorkowskiego z Gietrzwałdu. Ołtarze boczne ufundowane przez ks. Walentego Tolsdorfa, wykonane w 1899 w Tyrolu. Obok kościoła plebania z 1916 r., zaprojektowana przez Augusta Wieganda.
Kościół Chrześcijan Baptystów z 1903 r.
Szpital z lat 1908/1909
Państwowy Dom Dziecka z 1913 r.
Wieża ciśnień i wodociągi (wieża ciśnień wybudowana w 1908, obecnie modernizowana i wykorzystana jako oś do nowo budowanych mieszkań)
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
Kościół Chrześcijan Baptystów,
Zbór w Szczytnie
Kościół Ewangelicko-Augsburski,
Parafia w Szczytnie
Kościół rzymskokatolicki
Parafia pw. Wniebowzięcia NMP
Parafia pw. św. Brata Alberta
Parafia pw. św. Krzyża
Parafia pw. św. Stanisława Kostki
Parafia pw. Chrystusa Króla, ul. Tuwima
Kościół Zielonoświątkowy,
Zbór "Betel"
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
Świadkowie Jehowy,
Sala Królestwa [7]
Turystyka[edytuj]



Oznaczenie południka 21°E


J. Domowe Duże


J. Domowe Małe
Atrakcje turystyczne:
Międzynarodowy Port Lotniczy Szczytno-Szymany
Oznaczone miejsce południka 21°E
Grób Krzysztofa Klenczona
Pomnik Krzysztofa Klenczona
Pomnik Henryka Sienkiewicza w symbolicznym miejscu tragedii Juranda i Danusi
Punkt widokowy na wieży ratuszowej
Demografia[edytuj]

Dane z 30 czerwca 2007[8]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 25 487 100 13 329 52,3 12 158 47,7
Dodatkowe dane:
do podanej liczby mieszkańców nie wlicza się słuchaczy i dojeżdżających pracowników Wyższej Szkoły Policji
nie wlicza się też ludzi zameldowanych na pobyt czasowy (ok. 800 osób w 2005 r.)[potrzebne źródło]
liczba mieszkańców powiatu szczycieńskiego 30 czerwca 2007 wyniosła 69 308[8]
przewiduje się, że liczba mieszkańców Szczytna przekroczy 30 tys. w 2013 r. (głównie migracja z terenu powiatu)
Współpraca międzynarodowa[edytuj]


Ta sekcja od 2011-09 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Miasta i gminy partnerskie:
 Żywiec
 Bridgeview
 Soleczniki
 Herten
Zobacz też[edytuj]

jeziora powiatu szczycieńskiego
miasta w Polsce
zakon krzyżacki
"Krzyżacy" – Henryka Sienkiewicza
Krzysztof Klenczon
wieża ciśnień
Synagoga w Szczytnie
Pofajdok

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1