wtorek, 11 września 2012

Sucha Beskidzka


Sucha Beskidzka

Państwo Polska
Województwo małopolskie
Powiat suski
Gmina gmina miejska
Założono 1405
Prawa miejskie 1896
Burmistrz Stanisław Lichosyt
Powierzchnia 27,65 km²
Wysokość 350 m n.p.m.
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
9541
355,1 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 33
Kod pocztowy 34-200
Tablice rejestracyjne KSU
Położenie na mapie Polski


Sucha Beskidzka
49°44′25″N 19°35′19″E
TERC
(TERYT) 2121615021
Urząd miejski
ul. Mickiewicza 19
34-200 Sucha Beskidzka
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Sucha Beskidzka w Wikisłowniku
Strona internetowa


Widok ogólny od strony zachodniej


Zamek Komorowskich


Kościół parafialny


Tablica pamiątkowa ku czci Marszałka Piłsudskiego


Karczma Rzym


Dworzec kolejowy


oranżeria
Sucha Beskidzka – miasto i gmina w południowo-zachodniej części województwa małopolskiego, w powiecie suskim (siedziba starostwa). W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Turystyka i miejsca warte zwiedzenia
4 Gospodarka
4.1 Edukacja
4.2 Wspólnoty wyznaniowe
4.3 Osoby pochodzące z Suchej Beskidzkiej
4.4 Demografia
4.5 Współpraca międzynarodowa
4.6 Zobacz więcej
4.6.1 Przypisy
4.7 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]


Sucha Beskidzka w powiecie suskim
Miasto położone jest w niewielkiej kotlinie na skraju Beskidu Makowskiego i Beskidu Małego, u ujścia rzeki Stryszawki do Skawy[1].
Według danych z roku 2002[2] Sucha Beskidzka ma obszar 27,46 km², w tym:
użytki rolne: 44%
użytki leśne: 43%
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 27,65 km²[3]. Miasto stanowi 4% powierzchni powiatu.
Sąsiednie gminy: Maków Podhalański, Stryszawa, Zembrzyce
Historia[edytuj]
Początki zasiedlenia i zagospodarowania kotliny suskiej wiążą się z akcją kolonizacyjną książąt oświęcimskich. Wedle przekazów źródłowych, w 1405 r. Jan II, książę oświęcimski, wydał przywilej, w którym zezwalał niejakiemu Strzale na lokację w tym miejscu osady. Skąpe dokumenty źródłowe niewiele jednak mówią o tym najwcześniejszym okresie dziejów Suchej. Strzałowie pozostawali jej właścicielami prawdopodobnie przez kilkadziesiąt lat, następnie, w 2. poł. XV w. Sucha przeszła w ręce Słupskich. W 1554 r. Stanisław Słupski sprzedał Suchą złotnikowi krakowskiemu Gaspare Castiglione, który po uzyskaniu nobilitacji szlacheckiej przybrał od swojej posiadłości polskie nazwisko – Kasper Suski. Z osobą Kaspra Suskiego wiąże się budowa zamku, który miał stać się na kilkaset kolejnych lat głównym ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym okolicznych terenów. Doszło do tego za czasów kolejnych właścicieli Suchej, Komorowskich, którzy na początku XVII w. skupiali w swych rękach znaczne obszary ziemskie w okolicach Suchej i na Żywiecczyźnie. Po ich podziale w 1608 r. zachodnia część trafiła w ręce Piotra Komorowskiego i aż do 1939 r. jako tzw. "państwo suskie" pozostawała w rękach prywatnych właścicieli, którymi – po Komorowskich – były inne znane polskie rody: Wielopolskich, Branickich i Tarnowskich.
Wiek siedemnasty stanowi okres szybkiego rozwoju dominium suskiego. Piotr Komorowski założył w Suchej parafię a w latach 1613 – 1614 wybudował i bogato uposażył kościół. Również wiele starań poświęcił rozbudowie dawnego dworu obronnego Kaspra Suskiego, tworząc okazałą rezydencję magnacką. W tym okresie powstały także w Suchej: huta szkła, młyn wodny, browar, suszarnia chmielu, gorzelnia, kuźnia żelaza i miedzi.
W latach 1693 – 1726 panią zamku suskiego była Anna Konstancja Wielopolska, która dała się poznać jako sprawna administratorka swoich włości. Przeprowadziła bowiem reformę administracyjną "państwa suskiego". W wieku XVIII, Sucha pod rządami Wielopolskich przeobraziła się z osady typowo rolniczej w osadę targową, na podstawie przywilejów otrzymanych od króla polskiego a następnie po 1772 r. od cesarza austriackiego. Przywileje te zezwalały na organizowanie jarmarków, dzięki którym Sucha stała się znanym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym Podbeskidzia.
W latach 1769 – 1772, Sucha i okolice stały się terenem wzmożonych działań wojennych wojsk konfederatów barskich z wojskami rosyjskimi. Pod koniec XVIII wieku, Sucha liczyła około 3 tys. mieszkańców.
W ostatnich latach panowania Wielopolskich rozbudowano i zmodernizowano hutę żelaza – tzw. "Kuźnice Suskie", znajdujące się w centrum osady. W 1843 roku dobra suskie wykupili od Wielopolskich Braniccy herbu Korczak. Lata czterdzieste XIX w., były dla mieszkańców Suchej jednym z najcięższych okresów w historii. Obfitowały bowiem w powodzie i epidemie, które stały się główną przyczyną klęsk i nieurodzajów.
Do około 1880 r. w Suchej działały huty żelaza. W latach 80. XIX stulecia po uruchomieniu tzw. linii transwersalnej kolei, wiodącej z Żywca przez Nowy Sącz do Husiatynia, Sucha stała się ważnym węzłem kolejowym w miejscu odgałęzienia się trasy do Krakowa. Wówczas właścicielami miejscowości byli już Braniccy, z których nazwiskiem wiąże się powstanie wspaniałego zbioru biblioteczno-muzealnego na zamku, w swoim czasie jednej z największych bibliotek prywatnych na ziemiach polskich. Zbiory te niestety uległy podczas II wojny światowej częściowo zniszczeniu, pozostała część weszła w skład różnych bibliotek i muzeów na terenie kraju.
Ostatnie ćwierćwiecze ubiegłego stulecia można określić jako okres ożywienia gospodarczego. Rozbudowano suski browar, a w 1883 roku otwarto linię kolejową Sucha – Żywiec, natomiast w rok później linię Kraków – Sucha – Nowy Sącz. Sucha stała się więc ważnym węzłem kolejowym – a kolej poza rolnictwem była jednym z głównych źródeł utrzymania mieszkańców. W 1886 roku powstał tartak, przy którym założono straż ogniową. Ukoronowaniem tego okresu było nadanie Suchej w 1896 roku praw miejskich. W latach 1895 – 1907 wzniesiono nowy kościół, a w roku 1910 otwarto Bank Spółdzielczy.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, w czasach dwudziestolecia międzywojennego Sucha kilkakrotnie zmieniała swą przynależność administracyjną, wchodząc kolejno w skład powiatów: Żywieckiego, Makowskiego i Wadowickiego. W 1922 roku dobra Suskie drogą wiana przeszły na Tarnowskich. Właścicielem zamku był wówczas hrabia Juliusz Tarnowski, syn Anny z Branickich Tarnowskiej. Przed I wojną światową a także w okresie powojennym w Suchej rozwijały się instytucje kulturalno – oświatowe. Działały: Towarzystwo Oświaty Ludowej, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", Towarzystwo Szkoły Ludowej, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej i Męskiej oraz harcerstwo. W latach trzydziestych najwięcej osób zatrudniały: węzeł PKP, tartak, browar, fabryki Rudolfa Edwarda Fortunów – "Robot" (200 osób) i "Walor". W 1939 roku Sucha liczyła około 6200 osób.
Dnia 3 września 1939 r. do Suchej, od strony Żywca wkroczyły wojska hitlerowskie. Miasto zostało wcielone do Rzeszy jako graniczna miejscowość, ponieważ sąsiedni Maków Podhalański znajdował się już w granicach Generalnego Gubernatorstwa.. Wojna przyniosła zagładę około 500-osobowej społeczności żydowskiej zamieszkującej Suchą.
W latach powojennych miasto zdecydowanie zmieniło swoje oblicze. Powstał stadion sportowy, a później osiedle mieszkaniowe Na Stawach, które wraz z wybudowanym jako pierwszym osiedlem Beskidzkim, stanowi największe skupisko mieszkalne w Suchej. Obok budownictwa komunalnego i spółdzielczego prężnie rozwijało się też budownictwo indywidualne. Rozwinęły się nowe gałęzie przemysłu. Powstała Babiogórska Fabryka Mebli, Zakłady Przetwórstwa Owocowo – Warzywnego, Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego, GS Samopomoc Chłopska. Powstała sieć szkół podstawowych, zawodowych i średnich.
W okresie powojennym, w latach 1956-75 na mapie administracyjnej kraju po raz pierwszy pojawił się Powiat Suski, a w wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w 1975 r. miasto zostało włączone do nowo utworzonego województwa bielskiego. W 1964 r. do tradycyjnej, dawnej nazwy miasta, dodano oficjalnie drugi człon – "Beskidzka", jednoznacznie identyfikujący miejsce jego położenia na mapie Polski. W 1983 roku zakończono budowę szpitala rejonowego, wokół którego powstało nowe osiedle mieszkaniowe. Również we współczesnym wyglądzie miasta zachodzą zasadnicze zmiany. Przykładem może być powstały w centrum na terenie po zamkniętym tartaku i bazie PKS-u, nowoczesny pasaż handlowo – usługowy.
Od 1 stycznia 1999 r. Sucha Beskidzka znów jest miastem powiatowym, zgodnie z tradycjami historyczno-kulturowymi wchodząc w skład województwa małopolskiego[4].
Turystyka i miejsca warte zwiedzenia[edytuj]
manierystyczny zamek suski Castiglone-Suskich, następnie Komorowskich, później Wielopolskich, Branickich i Tarnowskich, przebudowany w stylu barokowym – zwany "Małym Wawelem"; obecnie hotel i restauracja "Kasper Suski" oraz siedziba Miejskiego Ośrodka Kultury oraz, tutaj znajduje się Muzeum Miejskie Suchej Beskidzkiej (ul. Zamkowa 1),
przy zamku park typu krajobrazowego z XVIII/XIX wieku,
zespół klasztoru kanoników regularnych: kościół manierystyczno-barokowy z 1613-14, budynek klasztoru (obecnie plebania), kaplice z XVII wieku,
kościół neogotycki z początku XX wieku zbudowany według projektu Teodora Talowskiego,
drewniana Karczma „Rzym” z XVIII wieku znajdująca się na rynku,
Kaplica Konfederatów Barskich na górze Jasień z II połowy XVIII wieku,
Muzeum Ziemi Suskiej ul. Batalionów Chłopskich 22,
ośrodki sportów zimowych.
Miasto jest punktem wyjścia następujących szlaków turystycznych w Beskid Mały, Beskid Makowski, Beskid Żywiecki (w 1906 wyznaczono tu pierwszy szlak turystyczny w Beskidach Zachodnich – z Suchej przez Magurkę do Zawoi):
 Sucha Beskidzka Dworzec PKP – Przełęcz Przysłop – Zawoja Centrum,
 Sucha Beskidzka Dworzec PKP – Zawoja Przysłop – Zawoja Dolna,
 Sucha Beskidzka Dworzec PKP – Lipska Góra – Przełęcz Lipie – Kozie Skały – Krzeszów – Smrekowica – Gibasy – Kocierz,
 Sucha Beskidzka dworzec PKS – Mioduszyna – Maków Podhalański.
Miasto posiada dwa hotele.
Gospodarka[edytuj]

W mieście znajdują się zakłady przemysłu elektronicznego, meblarskiego, spożywczego[potrzebne źródło].
W Suchej mieści się Szpital Rejonowy im. Dr. Jana Gawlika.
Edukacja[edytuj]
W mieście, oprócz kilku szkół średnich, znajdują się także 2 szkoły wyższe, na których studiuje blisko 550 studentów:
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych,
Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii.
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]
Parafia rzymskokatolicka
Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Suchej Beskidzkiej
Kościoły protestanckie
społeczność Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego
Świadkowie Jehowy
Zbór w Suchej Beskidzkiej
Osoby pochodzące z Suchej Beskidzkiej[edytuj]
Ferdynand Goetel
Walery Goetel
Kazimierz Jancarz
Tadeusz Semik
Andrzej Szczepkowski
Władysław Tarnowski
Billy Wilder
Monika Sewioło
Gustaw Różycki
Demografia[edytuj]
Dane z 30 czerwca 2004[5]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 9750 100 5051 51,8 4699 48,2
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 355,1 183,9 171,1
Demografia
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 9541 mieszkańców[6].
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Ta sekcja od 2011-09 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Miasta i gminy partnerskie:
Frombork
Jászberény
Ceriale
Zobacz więcej[edytuj]
powiat suski
Podział administracyjny województwa małopolskiego
Miasta w Polsce

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1