Ryki

Ryki

Państwo Polska
Województwo lubelskie
Powiat rycki
Gmina Ryki
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1782-1810 ponownie otrzymały je w 1957
Burmistrz Jerzy Gąska
Powierzchnia 27,22 km²
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
9636
354,0 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 81
Kod pocztowy 08-500
Tablice rejestracyjne LRY
Położenie na mapie Polski


Ryki
51°37′29″N 21°55′59″E
TERC
(TERYT) 0616044
Urząd miejski
ul. Karola Wojtyły 29
08-500 Ryki
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Ryki – miasto w województwie lubelskim, w powiecie ryckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ryki. Według danych z 30 czerwca 2009 roku, miasto miało 9636 mieszkańców[1]. Założono je w roku 1442 jako wieś królewską.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Geneza nazwy
3 Historia [3]
4 Zabytki
5 Kultura
6 Edukacja
7 Sport
8 Komunikacja
9 Administracja
10 Gospodarka
11 Miasta partnerskie
12 Ciekawostki
13 Zobacz też
14 Przypisy
15 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Miasto położone jest w północno-zachodniej części województwa lubelskiego, na pograniczu z województwem mazowieckim, przy drodze krajowej nr 17: Warszawa – Lublin 100 km na południowy wschód od Warszawy i 64 km na północny zachód od Lublina.
Ryki należą do historycznej ziemi stężyckiej położonej w północnej części Małopolskiej Sandomierszczyzny.
Geograficznie leżą w południowej części Wysoczyzny Żelechowskiej, części Niziny Południopodlaskiej. Położone są w odległości 64 kilometrów na północny zachód od Lublina.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do starego województwa lubelskiego.
Geneza nazwy[edytuj]

Nazwa Ryki pojawia się po raz pierwszy w notatce z 1439 roku jako Riki. Pochodzi najprawdopodobniej od nazwy osobowej Ryk, użytej w liczbie mnogiej[2].
Historia [3][edytuj]



Kościół w Rykach
XI w. – tworzy się osada Sieciechów
XII w. – powstaje kasztelania sieciechowska, pierwszy ośrodek władzy na terenie lewo- i prawobrzeżnej Wisły, obejmujący swym zasięgiem obszar dzisiejszych Ryk
XIII i XIV w. – wzrost znaczenia Stężycy
XIV w. – upadek znaczenia Sieciechowa
II poł. XV w. – z ziem po byłej kasztelanii sieciechowskiej powstaje powiat stężycki. Gród Stężyca staje się głównym ośrodkiem polityczno-gospodarczym w regionie. Rozpoczynają w nim działalność sądy: grodzki i ziemski. Powstaje wówczas określenie ziemi stężyckiej w granicach, której leżały Ryki
1397 – podział części województwa sandomierskiego na lewym brzegu Wisły na trzy powiaty: sandomierski, radomski i chęciński. Starostwo stężyckie – wraz z Rykami – zostało podporządkowane władzy radomskiego starosty grodowego. Sądy: grodzki i ziemski, przeniesiono ze Stężycy do Radomia
1424 – wzmiankowana wieś królewska Riki
1568 – wyłączenie ze starostwa radomskiego starostwa stężyckiego, wraz z przeniesieniem do Stężycy sądów: grodzkiego i ziemskiego
1570 – pierwsza znana wizytacja parafii w Rykach, istniał wówczas drewniany kościół pw. św. Jakuba Apostoła
1570 – pierwsza informacja o działaniu szkoły parafialnej
1585 – z południowo-wschodnich ziem starostwa stężyckiego utworzono starostwo ryckie, z siedzibą w Rykach
1591 – dziedzic wsi Zalesie, Mikołaj Zaleski funduje szpital parafialny
1598 – wizytacja parafialna podaje istnienie drewnianego kościoła pw. św. Stanisława bpa
1617 – kolejna wizytacja parafialna podaje istnienie drewnianego kościoła pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
1622 – założone zostaje Bractwo Świętej Anny
1637 – zostaje założone Bractwo Szkaplerza Świętego
1653 – istniał już wybudowany przez ks. proboszcza Piotra Ciecierskiego drewniany kościół pw. św. Jakuba Apostoła
1663 – starostwo ryckie składa się z jednego miasta: Okrzei, 3 folwarków: Brusów, Babice i Ownia, oraz 15 wsi: Ryki, Swaty, Sierskowola, Sarny, Bazanów, Oszczywilk, Ogonów, Rososz, Grabów, Chrustne, Babice, Dąbia, Wylezin, Skruda i Ownia
1693 – powstaje kapela parafialna, jedyna ufundowana w diecezji krakowskiej w XVII w.
1718 – wichura niszczy kościół pw. św. Jakuba Apostoła
do 1736 – ks. proboszcz Władysław Zaleski wybudował nowy drewniany kościół pw. św. Jakuba Apostoła
1736 – pierwsza wzmianka o istnieniu Bractwa Różańca Świętego
2 lipca 1744 – spłonął kościół pw. św. Jakuba Apostoła
do 1757 – wybudowano pierwszy murowany kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła, dzięki ks. proboszczowi Aleksandrowi Trembińskiemu
1762 – zmarł starosta rycki, kasztelan krakowski Stanisław Poniatowski, ojciec przyszłego króla Polski
1782 – otrzymanie przez Ryki praw miejskich
23 listopada 1793 – przeniesienie ze Stężycy do Ryk sądów: grodzkiego oraz ziemskiego
1794 – wielki pożar niszczy większą część miasta
1795 – 1809 – w wyniku III rozbioru Polski Ryki zostają przydzielone do zaboru austriackiego, w prowincji Galicja Zachodnia (Galicja Nowa)
1809 – 1815 - Ryki przydzielone do Księstwa Warszawskiego, departamentu siedleckiego, powiat żelechowski
1810 – utracenie praw miejskich
1815 – Ryki znajdują się w granicach Królestwa Polskiego
1816 – przynależność do województwa podlaskiego (przemianowane z departamentu siedleckiego), obwód łukowski, powiat żelechowski
1836 - Ryki kupuje od Skarbu Państwa Jan Jezierski, zakładając hodowlę karpia. Dzięki temu Ryki stały się znane jako "stolica karpia"
7 marca 1837 – przemianowanie województwa podlaskiego na gubernię siedlecką
11 października 1842 – Ryki należą do powiatu łukowskiego, przemianowany z obwodu), okręg żelechowski (przemianowany z powiatu)
1842 – powstaje samodzielna gmina żydowska, ważny ośrodek ruchu chasydzkiego
1 stycznia 1845 – przydzielenie do guberni lubelskiej (powstała z połączenia guberni lubelskiej i podlaskiej), powiatu łukowskiego, okręgu żelechowskiego
3 marca 1859 – Ryki po raz pierwszy stają się gminą złożoną z gromad
13 stycznia 1867 – przyłączenie do guberni siedleckiej (wyłączona z guberni lubelskiej), powiatu garwolińskiego
1908 – 1914 – budowa nowego kościoła murowanego pw. Najświętszego Zbawiciela
1908 - w Rykach żyje 2077 Żydów (94% ogółu mieszkańców), w okresie międzywojennym 2419 (69%)
22 stycznia 1916 – przydział do generał-gubernatorstwa warszawskiego, powiatu garwolińskiego
2 sierpnia 1919 – przyłączenie do województwa lubelskiego, powiatu garwolińskiego
1926 – powstaje bank żydowski
2 sierpnia 1939 – przydział do województwa warszawskiego, powiatu garwolińskiego
1940 – rozebranie starego kościoła murowanego pw. św. Jakuba Apostoła
7 maja 1942 – część mieszkańców getta hitlerowcy wywożą do ośrodka zagłady w Sobiborze


Chrystus Frasobliwy - figura z XVIII wieku
październik 1942 – likwidacja getta, podczas której większa część ludności zostaje wywieziona do ośrodka zagłady w Treblince, a pozostała do obozu pracy
26 lipca 1944 – Armia Krajowa dokonuje wyzwolenia Ryk spod władzy okupanta niemieckiego
1 stycznia 1956 – powstaje powiat rycki, wydzielony z powiatu garwolińskiego, leżący w województwie warszawskim
1 stycznia 1957 – Ryki ponownie uzyskały prawa miejskie[4],
1 czerwca 1975 – wprowadzono dwustopniowy podział władzy na gminy i województwa, gmina Ryki została włączona do województwa lubelskiego
1 stycznia 1999 – Ryki stają się siedzibą gminy i powiatu w nowym województwie lubelskim
2000 – wybudowano radiowo-telewizyjne centrum nadawcze Ryki z masztem wys. 210 m n.p.t.
Zabytki[edytuj]

neogotycki kościół z początku XX wieku (budowa 1908 - 1914), projektu Józefa Dziekońskiego, w nim obraz namalowany przez Leona Wyczółkowskiego
pałac z XVIII wieku – rezydencja króla Stanisława Poniatowskiego, obecnie dom kultury
park i "stary" cmentarz z XIX wieku (na nim groby powstańców styczniowych)
skwer z rzeźbą Jezusa Frasobliwego (XVIII wiek)
głaz - pomnik z tablicą upamiętniającą miejsce dawnej świątyni i miejsce złożenia prochów Stanisława Poniatowskiego – ojca króla
kilka pomników i cmentarz żydowski
synagoga z połowy XIX wieku.
Przed 1939 rokiem prawie 70% mieszkańców Ryk stanowiła ludność żydowska, ale zginęła w czasie wojny. W mieście pozostały pożydowskie kamieniczki. Podczas II wojny światowej aktywnie działała w Rykach Armia Krajowa.
Kultura[edytuj]

Na rzecz kultury działa Miejsko-Gminne Centrum Kultury w Rykach z siedzibą w pałacu Poniatowskiego. Wokół Centrum skupione są zespoły śpiewacze, szczególnie z okolicznych kół gospodyń wiejskich. Do cyklicznych imprez organizowanych w Rykach zaliczyć można: Święto Karpia z Pradoliny Wieprza, Przegląd Zespołów Śpiewaczych Kół Gospodyń Wiejskich, Jarmark Bożonarodzeniowy oraz Weekend z LRY (dwa ostatnie organizowane przez Fundację Obywatelskiego Rozwoju-Ryki).[5] Jeśli chodzi o prasę, to na terenie Ryk ukazuje się tygodnik "Twój Głos".[6]
Edukacja[edytuj]



Lubelska Szkoła Wyższa w Rykach
Pierwsza szkoła w Rykach powstała w 1901 roku.[7][8] Obecnie (2012 rok) swoją siedzibę w Rykach mają:
I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1 im. Mariana Osińskiego
Zespół Szkół Zawodowych im. Władysława Korżyka w Rykach
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 im. Jana Pawła II
Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. Leona Wyczółkowskiego
Pierwsze Prywatne Policealne Studium Zawodowe Dla Dorosłych
Lubelska Szkoła Wyższa w Rykach (dawniej: Wyższa Szkoła Umiejętności Pedagogicznych i Zarządzania)[9]
Pierwsze Policealne Studium Zawodowe dla Dorosłych
Sport[edytuj]



Run For Ryki 2012
W Rykach działają: Miejski Klub Sportowy "Ruch" Ryki (piłka nożna); Miejski Klub Sportowy "TUR" Ryki (trójbój siłowy) oraz Uczniowsko-Parafialny Klub Sportowy "Arka" Ryki (tenis stołowy, koszykówka).[10] Fundacja Obywatelskiego Rozwoju-Ryki organizuje od sierpnia 2010 roku bieg uliczny "Run For Ryki" a od stycznia i lutego 2011 roku Rycką Ligę Koszykówki.[11] [12]
Komunikacja[edytuj]

Ryki to ważny węzeł drogowy i komunikacyjny. W pobliskiej Moszczance krzyżują się drogi nr 48 Kock – Tomaszów Mazowiecki oraz nr 17 Lublin – Warszawa. Ważną rolę odgrywają również drogi lokalne do Żelechowa, Stężycy, Nowodworu i Serokomli. Istnieje tu także przystanek kolejowy, jednak jest położony daleko na południe od centrum miasta. PKP zapewnia bezpośrednie połączenia Ryk z Dęblinem, Lublinem, Łukowem i Białą Podlaską. Głównym przewoźnikiem na terenie miasta i powiatu jest PPKS Puławy, który realizuje połączenia między innymi z Lublinem, Warszawą, Dęblinem, Żelechowem, Baranowem, Łukowem i Maciejowicami. Ważną rolę w mieście i powiecie odgrywa również przedsiębiorstwo PKS Garwolin. Istnieje również komunikacja prywatna, wykonująca częstsze połączenia z Lublinem i Warszawą oraz rzadsze z Puławami, Dęblinem, Poniatową i Żelechowem.
Administracja[edytuj]



Weekend z LRY (sierpień 2012)
Ryki są stolicą powiatu ryckiego. Ma w nich siedzibę starostwo powiatowe i inne instytucje powiatowe (urząd pracy itp.), sąd rejonowy, prokuratura rejonowa, urząd skarbowy, stacja Sanepidu, inspektoraty ZUS oraz KRUS, komisariat Policji, oddział Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa itp. Miasto jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich[13]. Objęte jest też działalnością Lokalnej Grupy Działania "Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej" oraz Lokalnej Grupy Rybackiej "W dolinie Tyśmienicy i Wieprza".[14][15]
Gospodarka[edytuj]

Do największych zakładów pracy w Rykach należą Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego "Polski Ogród" Sp. z o.o.; Spółdzielnia Mleczarska Ryki; Juwent s.c. - producent urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych oraz Juwent sp. z o.o. - wytwórca drzwi antywłamaniowych.[16]
Miasta partnerskie[edytuj]

 Lachowicze
Ciekawostki[edytuj]

Mitem jest jakoby Hyman Rickover, admirał Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych, pochodzenia żydowskiego, nazywany "ojcem marynarki atomowej", miał przodków w Rykach; mimo iż mogłoby wskazywać na to jego nazwisko. On sam urodził się w Makowie Mazowieckim (w 1900 roku), a w 1905 wyjechał z rodziną do Ameryki.[17]
Zobacz też[edytuj]

RTCN Ryki
Ryki (przystanek kolejowy)