piątek, 14 września 2012

Rydułtowy


Rydułtowy

Państwo Polska
Województwo śląskie
Powiat wodzisławski
Gmina gmina miejska
Aglomeracja rybnicka
Prawa miejskie 1951, ponownie od 1992
Burmistrz Kornelia Newy
Powierzchnia 14,95 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
22 083[1]
1465,6 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 32
Kod pocztowy 44-280
Tablice rejestracyjne SWD
Położenie na mapie Polski


Rydułtowy
50°03′30″N 18°25′00″E
TERC
(TERYT) 2244515031
Urząd miejski
ul. Ofiar Terroru 36
44-280 Rydułtowy
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa


Hałda w Rydułtowach


Rydułtowy
Rydułtowy (śl. Rydůłtowy, niem. Rydultau) – miasto i gmina powstałe w XIII w., położone w województwie śląskim, powiecie wodzisławskim. Ośrodek wydobycia węgla kamiennego. W latach 1945–1950 siedziba gminy Rydułtowy.
Według danych z 31 grudnia 2011 r. miasto miało 22 083 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Geografia
1.1 Położenie
1.2 Budowa geologiczna
1.3 Warunki klimatyczne
1.4 Warunki glebowe
1.5 Hydrologia
1.6 Flora i fauna
1.7 Struktura powierzchni
1.8 Demografia
1.9 Struktura narodowa
2 Historia
2.1 Etymologia nazwy
2.2 XX wiek
3 Zabytki
4 Sport
4.1 Kluby sportowe
5 Gospodarka
6 Edukacja i kultura
6.1 Stowarzyszenia i organizacje pozarządowe działające w mieście
6.2 Cykliczne imprezy kulturalne
7 Honorowi Obywatele Miasta Rydułtowy
8 Ludzie związani z Rydułtowami
9 Wspólnoty religijne
10 Wstrząsy ziemi
11 Ciekawostki
12 Miasta partnerskie
13 Zobacz też
14 Przypisy
15 Bibliografia
16 Linki zewnętrzne
Geografia[edytuj]

Położenie[edytuj]
Rydułtowy są położone w południowo-zachodniej części Wyżyny Śląskiej na Płaskowyżu Rybnickim, który jest zaliczany do Kotliny Oświęcimsko-Raciborskiej. W rejonie wieży ciśnień, na granicy administracyjnej miasta leży najwyższy punkt Płaskowyżu Rybnickiego, jego wysokość wynosi 311 metrów n.p.m. Położenie geograficzne 18° 26' E 50° 04' N. Granice Rydułtów wytyczają miasta: Rybnik, Radlin, Pszów, oraz gminy: Kornowac i Gaszowice. Miasto jest położone w strefie nadgranicznej Czech oraz niedaleko granicy słowackiej. Rydułtowy należą do aglomeracji rybnickiej.
Budowa geologiczna[edytuj]
Rzeźba terenu Rydułtów jest wynikiem działania lodowca i wód płynących. Budowa geologiczna obszaru na którym znajduje się miasto składa się z warstw karbońskich z licznymi pokładami węgla, oraz warstwy czwartorzędowe gdzie występują piaski, gliny, żwiry, mady rzeczne i namuły. W północno-wschodniej części miasta znajdują się złoża piaszczysto-żwirowe, w południowo-wschodniej eksploatowane są złoża gliny. Wychodnia piaskowców karbońskich, należących do warstw porębskich znajduje w pobliżu ulicy Skalnej, wychodnia jest objęta ochroną prawną uchwałą Rady Miasta Rydułtowy z dnia 26 kwietnia 1994, nadano jej nazwę Stanowisko Przyrody Nieożywionej Skałka.
Warunki klimatyczne[edytuj]
Miasto znajduje się w zasięgu dwóch regionów klimatycznych Śląsko-Wielkopolskiego i Nizinnego-Podkarpackiego. Występujące wiatry głównie pochodzą z kierunków południowo-zachodnich i północno-zachodnich. Klimat należy do umiarkowanych. Najchłodniejszym miesiącem zimy jest styczeń, w którym przeciętna temperatury wynosi −2 stopnie Celsjusza. Lipiec jest najcieplejszym miesiącem w roku z średnią temperaturą + 17 stopni Celsjusza. Temperatura poniżej zera przypada 90 dni w roku, a powyżej 15 stopni 100 dni. Średnie opady w styczniu wynoszą 50 mm a w lipcu 100 mm, zaś średni roczny opad wynosi ok. 750 mm–800 mm. Śnieg pokrywa Rydułtowy 55-60 dni w roku.
Warunki glebowe[edytuj]
Gleby miasta Rydułtowy rozwinęły się na utworach polodowcowych. Bielice właściwe występują w północnej części miasta, zaś bielice pyłowe w południowej. Gleby te zaliczamy do klasy III i IV. Na gruntach ornych występują gleby: bielicowe, pseudobielicowe oraz gleby brunatne kwaśne.
Hydrologia[edytuj]
Rydułtowy są położone na terenach zasobnych w wodę, znajdujących się w dolinie rzeki Odry, w południowo-zachodniej części miasta, z kolei w północno-wschodniej części występują w znikomej ilości. Cieki wodne i stawy położone w Rydułtowach w znacznej ilości powstały wskutek prowadzonej eksploatacji węgla m.in. stawy Zawalisko, Machnikowiec. Potok Nacyna jest lewym dopływem rzeki Rudy, tworzy jego największą zlewnię, niestety w obecnych czasach silnie zanieczyszczony i zaliczany jest do wód poza klasą czystości. W mieście wyróżniamy wododziały II rzędu: Rzeka Sumina oraz III rzędu: Nacyna i mający tu swoje źródło potok Gzel, znajdują się tu również Rów Rydułtowski i potok z Polesia.
Flora i fauna[edytuj]
Grunty rolne stanowią 964 ha (64% powierzchni miasta), grunty leśne 38 ha (2%), Zieleń leśna, zieleń urządzona i sady zajmują ogółem 75 ha, tj. 5% obszaru miasta. Nieopodal ulicy Raciborskiej znajduje się las mieszany, największy w Rydułtowach. Północna część miasta od ul. Raciborskiej w kierunku na Czernicę i Jejkowice ze względu na swe wysoki walory przyrodnicze przynależy do otuliny Parku Krajobrazowego Cysterskich Kompozycji Krajobrazowych Rud Wielkich, zgodnie z zarządzeniem nr 18/93, Wojewody Katowickiego z dnia 23 listopada 1993. W mieście i najbliższych okolicach żyje ok. 100-110 gatunków ptaków, jest to 50% wszystkich gatunków ptaków występujących w Polsce. Ze względu na małą ilość zalesienia, dominującą ostoją dla ptaków są przydomowe ogrody działkowe, parki, sady, zadrzewienie w rejonie szybu powietrznego V, wyrobiska poeksploatacyjne cegielni oraz hałdy kopalniane i zabudowania przemysłowe.
Struktura powierzchni[edytuj]
Według danych z roku 2002[2] Rydułtowy mają obszar 15 km², w tym:
użytki rolne: 62%
użytki leśne: 2%
Miasto stanowi 5,23% powierzchni powiatu.
Demografia[edytuj]
Dane z 30 czerwca 2004[3]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 21 910 100 11 394 52 10 516 48
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 1460,7 759,6 701,1
Struktura narodowa[edytuj]
Dane z Narodowego Spisu Powszechnego 2002
Narodowość Polska Śląska Niemiecka
jednostka osób % osób % osób %
populacja 18 330 83,1 18 330 12,6 120 0,5
Historia[edytuj]


Ta sekcja od 2011-07 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Etymologia nazwy[edytuj]
Rudolphi Villa była nazwą wsi księstwa raciborskiego znajdująca się w księgach arcybiskupa wrocławskiego pochodzących z 1228. Nazwa Rydułtowy pochodzi od imienia Rudolf[4], prawdopodobnie należącego do pierwszego właściciela, feudała; jest to nazwa dzierżawcza. Cytat z roku 1300, z dokumentu kodeksu dyplomatycznego Śląska właśnie takie pochodzenie nazwy sugeruje: „In villa Rudolphi sunt XXX mansi solventes fertones” – „we wsi Rudolfa 30 łanów uiszczających ćwierć grzywny”.
Zmiany nazwy miasta na przestrzeni wieków:
1228 Rudolphi villa
1355 z Rudosdorf
1453 z Rynolticz
1481 von Rynolticz
1531 Rynoltowitze
1581 Rudosdorf
1614 Rudoltowi
1652 Rudoltow, Rudultow
1679 Rydoltow, Rydultow
1687 Rudoltow
1745 Ridultow
1784 Ridultau
1830 Nieder Ridultau, Ober Ridultau, Ridultow
1845 Nieder Ridultau, Dolny Rydultów, Ober Ridultau, Wierzchni Rydułtów
1861 Nieder Ridultau, Ober Ridultau
Zmiany nazwy największej dzielnicy miasta – Radoszów:
1228 r. Radosevici
1288 r. Radoscow
1300 r. Rastow
1316 r. Raddoscow
1437 r. Radussuow
1531 r. Radoschow
1614 r. Radossow, Radessow
1745 r. Radoschau
1830 r. Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszow
1845 r. Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszów
W XX w. dodano końcówkę -owy.
XX wiek[edytuj]
W wyniku połączenia samodzielnych gmin: Rydułtów Górnych, Rydułtów Dolnych, Radoszów Górnych i Radoszów Wielkich 20 października 1926 Rydułtowy stały się gminą. Gmina Pietrzkowice została przyłączona 1 stycznia 1951[5]. W 1947 przyłączono kolonię Nalas należącą uprzednio do gminy Krzyżkowice. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 8 listopada 1950, Rydułtowy w 1951 uzyskały prawa miejskie. Na mocy ustawy z dnia 28 maja 1975 o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz zmianie ustawy o radach narodowych, stały się jedną z dzielnic Wodzisławia Śląskiego, ustawa weszła w życie 1 czerwca 1975. Z dniem 1 stycznia 1992 Rydułtowy odzyskały prawa miejskie[6].
W latach 1992-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.
Zabytki[edytuj]



Jedyny w Polsce pokutny krzyż dwuramienny
Tunel kolejowy (1853-1858)
Zespół Budynków Szpitala Miejskiego (1911)
Krzyż pokutny w Radoszowach
Krzyż pokutny (1628) przy Kościele Św. Jerzego
Kościół św. Jerzego (1896)
Budynek wagi KWK „Rydułtowy” (1906)
Zabudowa mieszkaniowa osiedla Karola
Kościół Św. Jacka (1922)
Stacja kolejowa
Cmentarz ewangelicki
Izby pamięci mieszczą się przy:
KWK „Rydułtowy-Anna”
siedzibie Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców Województwa Śląskiego
Sport[edytuj]

Kluby sportowe[edytuj]
Naprzód Rydułtowy – piłka nożna, lekkoatletyka, tenis ziemny
MKS „Olimpijczyk” – triathlon
„Feniks” Rydułtowy – kolarstwo, siatkówka kobiet, unihokej
Uczniowski Klub Sportowy „Dwójka” Rydułtowy – judo
„Czwórka” Rydułtowy – kolarstwo górskie
„Piątka – Plus” Rydułtowy – lekkoatletyka
Uczniowski Klub Sportowy „Ognisko” Rydułtowy – szachy
„Herkules” Rydułtowy – skat
„Karlusek” Rydułtowy – skat
Gospodarka[edytuj]



Wózek z węglem przed KWK Rydułtowy-Anna w Rydułtowach
Ośrodek wydobycia węgla kamiennego. Większość mieszkańców miasta znajduje zatrudnienie w KWK Rydułtowy-Anna, oraz firmach świadczących usługi dla kopalni.
Edukacja i kultura[edytuj]

Przedszkole nr 1, ul. Kochanowskiego 25
Przedszkole nr 2, ul. Raciborska 216,
Przedszkole nr 3, os. Orłowiec 39,
Przedszkole nr 4, os. Orłowiec 37,
Przedszkole „Pod nutką” (prywatne), os. Karola 22,
Katolickie Przedszkole Niepubliczne Sióstr Służebniczek NMP Ochronka im. bł. Edmunda Bojanowskiego, ul. Plebiscytowa 2
Szkoła Podstawowa nr 1, ul. św. M. Kolbe 5,
Szkoła Podstawowa nr 3, ul. Radoszowska 3,
Gimnazjum nr 1, ul. Strzelców Bytomskich 13,
Zespół Szkół:
Szkoła Podstawowa nr 2,
Gimnazjum nr 2,
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1:
Liceum Ogólnokształcące,
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2:
I Liceum Profilowane,
Technikum,
Zasadnicza Szkoła Zawodowa,
Szkoła Policealna,
Ognisko Pracy Pozaszkolnej,
Ognisko Plastyczne.
Stowarzyszenia i organizacje pozarządowe działające w mieście[edytuj]
Miejski Klub Honorowych Dawców Krwi Polskiego Czerwonego Krzyża w Rydułtowach
Automobilklub „Ślązak”
Chór Mieszany „Lira”
Grupa Artystyczna Konar
Klub „Pikotki”
Koło Gospodyń Wiejskich Rydułtowy – Radoszowy
Ochotnicza Straż Pożarna Rydułtowy
Ochotnicza Straż Pożarna Radoszowy
Orkiestra KWK Rydułtowy – Anna
Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych odział Rydułtowy
Parafialny Odział Akcji Katolickiej (parafia św Jerzego)
Rodzina Błogosławionego Edmunda Bojanowskiego (parafia św Jerzego)
Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Radoszowik”
Stowarzyszenie Kulturalne Niemców w Rydułtowach
Stowarzyszenie Klub Przyjaciół „Nowsi”
Stowarzyszenie Rodzin i Osób Niepełnosprawnych
Stowarzyszenie „Moje Miasto”
Stowarzyszenie Płetwonurków i Ratowników „Głębia”
Towarzystwo Miłośników Rydułtów
Towarzystwo Śpiewu „Cecylia”
Związek Harcerstwa Polskiego hufiec Rydułtowy
Koło nr 50 – Polski Związek Wędkarski (www.pzwrydultowy.pl)
Cykliczne imprezy kulturalne[edytuj]
Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy – drugi weekend stycznia
Festyn majowy - 1 maja
Festyn na rzecz Rodzin i Osób Niepełnosprawnych – drugi weekend czerwca
Skakanka Rock Festival – początek lipca
Dni Rydułtów – na przełomie sierpnia i września
Mikołaj – 6 grudnia
Sylwester – 31 grudnia
Honorowi Obywatele Miasta Rydułtowy[edytuj]

prof. Henryk Mikołaj Górecki, światowej sławy kompozytor
Henryk Szymiczek, wieloletni dyrektor kopalni Rydułtowy, ornitolog amator
dr Leopold Walla, autor m.in. książek niemieckojęzycznych o obyczajach na Górnym Śląsku „So lebten wir in Oberschlesien” oraz „Chronik von Rydultau” – „Kroniki Rydułtów”
ks. Bernard Sodzawiczny – 28 lat był proboszczem parafii pw. św. Jerzego
Jan Wojaczek – wieloletni dyrygent Orkiestry i twórca Zespołu „Sukces”
Zygmunt Brachmański – artysta rzeźbiarz
ks. Bogdan Rek – w latach 2004-2011 były wikarym parafii pw. św. Jerzego, obecnie proboszcz parafii pw. św. Ap. Mateusza i Macieja w Brzeziu – Raciborzu
Ludzie związani z Rydułtowami[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Rydułtowami.
Wspólnoty religijne[edytuj]

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
Kościół Rzymskokatolicki
Parafia pw. św. Jacka Rydułtowy – Radoszowy
Parafia pw. św. Jerzego Rydułtowy – Rynek
Parafia pw. Matki Bożej Uzdrowienia Chorych Rydułtowy – Orłowiec
Kościół Wolnych Chrześcijan
Wstrząsy ziemi[edytuj]

Rydułtowy są jednym z najbardziej narażonych miast na Śląsku na wstrząsy górnicze wywołane przez kopalnię Rydułtowy-Anna. Od końca XX wieku do dnia dzisiejszego odnotowano ponad 1000 małych wstrząsów i kilka większych. Jedne z największych miały miejsce: 30 marca 2011, 21 kwietnia 2011 oraz 12 września 2011. Wszystkie wstrząsy miały siłę 3,2 stopnie w skali Richtera. Podczas kwietniowego wstrząsu runął budynek dawnej apteki przy ul. Benedykta.
Ciekawostki[edytuj]

Na terenie miasta znajduje się najwyższa hałda w Europie (134 m), która od 2007 nosi nazwę Szarlota oraz jeden z dłuższych tuneli w Polsce[potrzebne źródło].
Miasta partnerskie[edytuj]

 Orlová
 Hvidovre

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1