piątek, 14 września 2012

Radom


Radom

Państwo Polska
Województwo mazowieckie
Powiat miasto na prawach powiatu
Gmina gmina miejska
Aglomeracja 271 641
Założono X wiek
Prawa miejskie XIII wiek
Prezydent miasta Andrzej Kosztowniak
Powierzchnia 111,80 km²
Położenie (zasięg) centralno-wschodnia Polska
Wysokość 130-207 m n.p.m.
Ludność (31.12.2010)
• liczba
• gęstość
222 496 ▼[1]
1995,6 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 48
Kod pocztowy 26-600 do 26-621
Tablice rejestracyjne WR
Położenie na mapie woj. mazowieckiego


Radom
51°24′13″N 21°09′24″E
TERC
(TERYT) 1463011
SIMC 0972750
Hasło promocyjne: Radom – Siła w precyzji
Urząd miejski
ul. Jana Kilińskiego 30
26-600 Radom
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Wiadomości w Wikinews
 Hasło Radom w Wikisłowniku
Strona internetowa
Radom – miasto na prawach powiatu w centralno-wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, położone nad rzeką Mleczną.
Największy ośrodek miejski w widłach Wisły i Pilicy. Czternaste co do wielkości miasto w Polsce. Siedziba powiatu radomskiego i kurii diecezji radomskiej.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 222 496 mieszkańców[2].
Spis treści  [ukryj]
1 Historia
2 Środowisko naturalne
2.1 Położenie
2.2 Klimat
3 Nazwa miasta
4 Architektura i urbanistyka
4.1 Place w Radomiu
4.2 Miejsca i zabytki
4.3 Pomniki i miejsca pamięci narodowej
4.4 Zieleń miejska
5 Gospodarka
6 Demografia
7 Opieka zdrowotna
7.1 Szpitale publiczne
8 Edukacja
9 Kultura
9.1 Kina
9.2 Filharmonia
9.3 Teatry
9.4 Muzea
9.5 Domy Kultury
9.6 Lokalne środki przekazu
10 Sport
11 Wspólnoty religijne
12 Administracja i polityka
12.1 Prezydenci Radomia
12.2 Przewodniczący rady miejskiej
12.3 Sekretarze rady miejskiej
12.4 Parlamentarzyści
12.5 Podział administracyjny
13 Transport
13.1 Kolejowy
13.2 Drogowy
13.3 Port lotniczy
13.4 Komunikacja miejska
14 Infrastruktura techniczna
15 Bezpieczeństwo
16 Honorowi obywatele Radomia
17 Współpraca międzynarodowa
18 Zobacz też
19 Przypisy
20 Linki zewnętrzne
Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Radomia.


Ratusz (obecnie archiwum)


Sąd Rejonowy. Dawniej Narodowy Bank Polski


Domy Gąski i Esterki – obecnie Muzeum Sztuki Współczesnej


Klasztor i kościół oo. Bernardynów


Kościół garnizonowy
VIII-IX wiek – istniała osada w dolinie rzeki Mlecznej (w rejonie dzisiejszego Starego Miasta)
2. połowa X wieku – budowa grodu obronnego
1155 – pierwsza pisana wzmianka o Radomiu w bulli papieża Hadriana IV
1233 – pierwsza pisemna wzmianka o kasztelanie radomskim – Marku
2. połowa XIII wieku – Stary Radom otrzymał prawa średzkie
1340 – Kazimierz III Wielki założył Nowy Radom
1364 – Radom otrzymał prawo magdeburskie
1360-1370 – Kazimierz Wielki ufundował mury miejskie, zamek królewski, ratusz i kościół farny pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela
1383 – na sejmie w Radomiu obrano Jadwigę, córkę Ludwika Węgierskiego, królem Polski
1401 – w Radomiu zawarto unię wileńsko-radomską unię Polski z Litwą
1469 – poselstwo czeskie ofiarowało w Radomiu koronę Władysławowi Jagiellończykowi
1481 – w Radomiu zamieszkał drugi syn Kazimierza Jagiellończyka, królewicz Kazimierz (obecny patron miasta), który pod nieobecność przebywającego na Litwie ojca sprawował stąd rządy w Koronie
1489 – na radomskim zamku wielki mistrz zakonu krzyżackiego Johann von Tieffen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi
1495 – w farze radomskiej syn Kazimierza Jagiellończyka – Fryderyk – odebrał insygnia kardynalskie.
1505 – obradujący w Radomiu sejm uchwalił konstytucję Nihil novi oraz zatwierdził „Statut Łaskiego” – pierwszy zbiór praw państwa polskiego.
1564 – według przeprowadzonej lustracji miasto liczyło 1800 osób, 180 domów, 14 jatek, 2 łaźnie i 2 młyny.
1613 – Radom stał się siedzibą Koronnego Trybunału Skarbowego.
1628 – miasto zostało zniszczone przez wielki pożar.
1656 – podczas najazdu szwedzkiego, w Rynku, w domu nr 4 należącym do Adama Gąski kwaterował król szwedzki Karol X Gustaw.
1660 – po opuszczeniu miasta przez Szwedów liczyło ono 395 mieszkańców i 37 domów
1724 – August II Sas wydaje przywilej „De non tollerandis judaeis” mówiący o zakazie zamieszkiwania ludności żydowskiej w granicach miasta.
1737-1756 – budowa Kolegium Pijarów, według projektu Antonio Solariego
1763 – zniesienie Trybunału Skarbowego, Radom liczył 1370 mieszkańców i 137 budynków
1767 – Karol Radziwiłł zawiązał w Radomiu konfederację reakcyjnej magnaterii i szlachty, uznającej rosyjski carat za gwaranta ustroju Rzeczypospolitej.
1787 – Stanisław August Poniatowski powołał w Radomiu Komisję Dobrego Porządku.
1795 – po III rozbiorze Polski Radom został włączony do zaboru austriackiego i stał się siedzibą Cyrkułu, Komisji Obwodowej, Trybunału Cywilnego i Sądu Pokoju.
1809 – Radom został stolicą departamentu w Księstwie Warszawskim.
1816 – powstało województwo sandomierskie z siedzibą władz w Radomiu
1817 – założenie pierwszej świeckiej szkoły elementarnej pod przewodnictwem Łukasza Raczyńskiego
1819 – Fryderyk August Schnierstein otworzył zakład garbarski, zapoczątkowując przemysłowy rozwój miasta.
1825-1827 – wzniesienie gmachu Komisji Województwa Sandomierskiego według projektu Antonio Corazziego
1827 – z inicjatywy ks. Kazimierza Kłaczyńskiego powstałoRadomskie Towarzystwo Naukowe
1844 – Radom został stolicą guberni radomskiej, której granice sięgały aż podkrakowskiego Miechowa
1867 – miasto jako jedno z pierwszych w Królestwie otrzymało kanalizację; z guberni radomskiej wyłączone zostały południowe powiaty, co dało początek guberni kieleckiej.
1885 – uruchomienie linii kolejowej z Dęblina do Dąbrowy Górniczej
1901 – uruchomienie w Radomiu jednej z pierwszych w Królestwie elektrowni oraz miejskiej sieci oświetleniowej
1905 – w Radomiu w trakcie strajków doszło do starć pomiędzy robotnikami a oddziałami carskimi.
1910 – w Radomiu powstał klub sportowy RKS Radomiak Radom
1911 – Radom liczył 51 934 mieszkańców[potrzebne źródło].
1918 – Radom wszedł w skład administracyjny województwa kieleckiego aż do 1939 r.
1918 – w Radomiu powstała Dyrekcja Okręgowa Kolei (w latach 30. XX w. przeniesiona do Chełma, a następnie do Lublina)
1921 – w Radomiu mieszkało 24.495 Żydów, stanowiąc 40% mieszkańców[potrzebne źródło]
1926 – w Radomiu powstał klub sportowy RKS Broń Radom
1933 – Radom uzyskał połączenie kolejowe z Warszawą.
1936-1939 – Radom wszedł w skład Centralnego Okręgu Przemysłowego, powstały Fabryka Chemiczna, Fabryka Broni, gazownia miejska, fabryka telefonów, fabryka obuwia. W okresie tym powstał Teatr Rozmaitości, nawiązujący do tradycji teatru radomskiego z pierwszej połowy XIX w. oraz filia Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie – zalążek szkolnictwa wyższego w mieście.
1938 – miasto liczyło 90 059 mieszkańców[potrzebne źródło].
1939-1945 – Radom był stolicą dystryktu radomskiego w Generalnym Gubernatorstwie.
1941 – utworzenie przez Niemców getta, w którym zgromadzono 32 tys. Żydów
1942-1944 – wywiezienie i wymordowanie radomskich Żydów w obozach zagłady; likwidacja getta
1944 – po upadku powstania warszawskiego w Radomiu zorganizowany został tajny ośrodek nauczania Uniwersytetu Warszawskiego.
1945, 16 stycznia – wkroczenie do Radomia jednostek Armii Czerwonej
9 września 1945 oddziały Armii Krajowej Obwodu Kielecko-Radomskiego, pod dowództwem Stefana Bembińskiego „Harnasia” opanowały miasto, zdobyły więzienie i uwolniły aresztowanych żołnierzy AK.
1946 Radom wszedł w skład administracyjny województwa kieleckiego aż do 1975 r.
1950 – w Radomiu powstała Wieczorowa Szkoła Inżynierska NOT, która dała początek późniejszemu Uniwersytetowi Technologiczno-Humanistycznemu oraz Politechnice Świętokrzyskiej.
1951 – powstała w Radomiu Oficerska Szkoła Lotnicza. 5 lat później trafili tu legendarni piloci Polskiego lotnictwa: m.in. gen. Stanisław Skalski i płk Wacław Król.
do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Radom.
1963 – ponowne zawiązanie Radomskiego Towarzystwa Naukowego.
1975 – w wyniku reformy administracyjnej Radom odzyskał status stolicy województwa.
1976, 25 czerwca – radomscy robotnicy rozpoczęli protest przeciw polityce rządu i PZPR, brutalnie stłumiony przez ZOMO (wydarzenia radomskie) – miasto stało się znanym ośrodkiem opozycji antykomunistycznej.
1980 – 9 października powstaje Międzyzakładowy Komitet Załozycielski NSZZ „Solidarność” Ziemia Radomska z pierwszą siedzibą przy ul. Jacka Malczewskiego.
1984 – powstało Międzyresortowe Centrum Naukowe Eksploatacji Majątku Trwałego – dzisiejszy Instytut Technologii Eksploatacji – jedna z wiodących placówek badawczych w kraju.
1991, 4 czerwca – wizyta w Radomiu papieża Jana Pawła II
1992, 25 marca – utworzenie diecezji radomskiej
1996 – Radomska Wyższa Szkoła Inżynierska otrzymała nazwę Politechnika Radomska.
1999 – Radom jako stolica powiatu wszedł w skład województwa mazowieckiego.
2001, 18 października – tragiczna śmierć 2 biskupa radomskiego Jana Chrapka.
2002, 25 maja – kardynał Joseph Ratzinger, później papież Benedykt XVI, odwiedził Radom w związku ze święceniem Zygmunta Zimowskiego na biskupa.
2004 – rozpoczęła się oczekiwana od kilkudziesięciu lat rewitalizacja Miasta Kazimierzowskiego.
2005 – podpisanie w Radomiu porozumienia międzyregionalnego dotyczącego budowy drogi ekspresowej Wschód-Zachód S12
2006, 22 kwietnia – inauguracja drugiego nawiedzenia kopii Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej w Radomiu, której przewodniczył kardynał Stanisław Dziwisz, 44 biskupów i tysiące wiernych przybyłych z diecezji radomskiej.
2007 – podczas pokazów lotniczych AIR SHOW pierwszego września w czasie wykonywania swoich pokazów dwa samoloty się zderzyły w efekcie tego śmierć ponieśli dwaj piloci.
2009 – podczas kolejnych pokazów AIR SHOW 30 sierpnia zginęło dwóch białoruskich pilotów. Pilotowany przez nich Su-27 spadł na ziemię w Małęczynie. Ministerstwo Obrony Białorusi nie zezwoliło na podanie opinii publicznej przyczyn katastrofy samolotu.
Środowisko naturalne[edytuj]

Położenie[edytuj]
Radom znajduje się w centralnej Polsce, w południowej części województwa mazowieckiego nad rzeką Mleczną. Historycznie położony jest w Małopolsce, w ziemi sandomierskiej. Zgodnie z fizycznogeograficznym podziałem Kondrackiego miasto położone jest na Wzniesieniach Południowomazowieckich, gdzie większa część miasta położona jest na Równinie Radomskiej, natomiast północny kraniec na Równinie Kozienickiej[3].
Radom znajduje się na terenie o wysokościach od 130 do 207 m n.p.m.[potrzebne źródło]
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 111,80 km²[4].
Klimat[edytuj]
[ukryj]Średnia temperatura i opady dla Radomia
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie najwyższe temperatury [°C] -1 -1 4 12 17 22 23 23 19 13 5 2 12
Średnie najniższe temperatury [°C] -5 -7 -3 2 7 12 14 13 9 4 0 -2 4
Opady [mm] 58.4 43.2 33 33 30.5 73.7 88.9 61 38.1 35.6 45.7 63.5 604,5
Źródło: Weatherbase[5] 14.12.2008
Nazwa miasta[edytuj]

Według legendy „O srebrnopiórym orle i radomskim grodzie” pewien młodzieniec trafił niesiony głodem do pięknej, zaklętej wioski. Drzewa, krzewy i rzeka szumiały jakby chcąc coś mu powiedzieć. Oczarowany tym pięknem wypowiedział „Rad dom bym tutaj zbudował”. To odczarowało wioskę. Jej mieszkańcy ugościli młodzieńca, a na tamtym miejscu wybudowano gród „Radom”[6].
W rzeczywistości Radom brzmiał pierwotnie Radom' (z miękkim m' – stąd dopełniacz: Radomia) i był przymiotnikiem dzierżawczym od imienia Radom (dopełniacz: Radoma), które to imię jest skrótem od imienia Radomir. Czyli Radom' oznaczał „gród [należący do] Radoma” – tak jak Poznań to „gród [należący do] Poznana”[7].
Architektura i urbanistyka[edytuj]

Place w Radomiu[edytuj]


Nieistniejący obecnie pomnik Braterstwa Broni żołnierza polskiego i radzieckiego na dawnym placu Zwycięstwa a obecnie placu Jagiellońskim
Plac Dworcowy położony przy Dworcu PKP (skrzyżowanie ulic Traugutta, Poniatowskiego i Beliny-Prażmowskiego).
Plac Jagielloński położony po obu stronach ul. Kelles-Krauza. Po jego południowej stronie istnieje park, który od północnej części oddziela ul. Kelles-Krauza. Przy placu znajduje się Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego w Radomiu.
Plac Kazimierza Wielkiego położony u zbiegu ulic Wałowej, Żeromskiego, Reja i Malczewskiego. Przy tym placu usytuowany jest zabytkowy kościół pw. Świętej Trójcy.
Plac Konstytucji 3 Maja: położony u zbiegu ulic Żeromskiego, Piłsudskiego i Focha. Centralnym miejscem placu jest kościół garnizonowy pw. św. Stanisława.
Plac ks. Romana Kotlarza plac usytuowany u zbiegu ulic Mireckiego, Okulickiego, Reja i Limanowskiego. Obok usytuowany jest park Stary Ogród oraz przepływa rzeka Mleczna.
Plac Małgorzatki położony między ulicą Traugutta i Narutowicza. Planowane jest przeprowadzenie przez ten plac połączenia ulicy Kościuszki i ulicy Piłsudskiego, co polepszyłoby komunikację w tym rejonie.
Plac Matki Bożej Fatimskiej plac – rondo położony na skrzyżowaniu ulicy Słowackiego, alei Grzecznarowskiego oraz alei Wojska Polskiego.
Rynek: plac położony w samym „sercu” Miasta Kazimierzowskiego. Wpadają do niego ulice: Rwańska, Szewska, Wolność, Szpitalna, Żytnia oraz Grodzka. Przy placu położone jest m.in. Muzeum Okręgowe im. Jacka Malczewskiego, Dom Gąski i Esterki (obecnie Muzeum Sztuki Współczesnej), dawny Ratusz (obecnie Archiwum Państwowe). W centralnym miejscu placu ustawiony jest Pomnik Czynu Legionów.
Plac Stare Miasto usytuowany bardzo blisko najstarszego miejsca Radomia – grodziska „Piotrówka”. Położony jest na nim także najstarszy kościół Radomia, bo pochodzący z XIII w. kościół św. Wacława. Od placu odchodzi ulica Staromiejska, św. Wacława, Przechodnia oraz Asnyka.
Plac gen. Waltera położony jest u zbiegu ulic Grzecznarowskiego i Dowkonta. W centrum placu ustawiony jest pomnik łucznika. W najbliższym czasie najprawdopodobniej zmieni swoją nazwę z powodu dekomunizacji nazw ulic i placów.
Plac Zgody położony na skrzyżowaniu ulic Wieniawskiego i Szymanowskiego znajdujących się w peryferyjnie położonej dzielnicy miasta Pruszakowie.
Plac 72 Pułku Piechoty: plac usytuowany w kwartale między ulicami Malczewskiego, Wernera, Koszarową i Warzywną. Zlokalizowane jest tam mauzoleum płk. Dionizego Czachowskiego.
Miejsca i zabytki[edytuj]


Grodzisko Piotrówka odrestaurowane staraniem SKRZR


Bazylika katedralna Opieki Najświętszej Maryi Panny


Kościół ewangelicko-augsburski


Kolegium pijarów, obecnie Muzeum im. Jacka Malczewskiego


Stara elektrownia obecnie Centrum Sztuki Współczesnej
Grodzisko Piotrówka
Powstało ok. X w. Siedziba kasztelana radomskiego. Na podgrodziu rozciągała się osada rzemieślniczo-handlowa. Grodzisko zostało częściowo odrestaurowane w 2004 staraniem Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Radomia.
Kościół św. Wacława
Najstarsza a jednocześnie najbardziej tajemnicza budowla Radomia. Opierając się na niezachowanym do dziś napisie na kamieniu znalezionym w nawie kościelnej datowano go na 1216 lub 1276. W XIX w. popadł w ruinę. Odrestaurowany w latach 1978-1986.
Kościół farny św. Jana Chrzciciela
Kościół ufundowany przez Kazimierza Wielkiego. Wybudowany w latach 1360-1370 w stylu gotyckim.
Kościół i klasztor oo. bernardynów
Zespół kościelny ufundowany w roku 1468 przez króla Kazimierza Jagiellończyka wspólnie ze starostą radomskim, Dominikiem z Kazanowa. Całkowicie wymurowany do roku 1507. W skład zespołu wchodzi kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej i klasztor z unikalną kuchnią klasztorną.
Zamek Królewski
Wzniesiony w latach 1360-1370 staraniem Kazimierza Wielkiego. Później kilkukrotnie przebudowywany. Zrujnowany podczas potopu szwedzkiego doczekał się tylko częściowej odbudowy. Zachowane elementy zamku obejmują parter i podziemia tzw. „Domu Wielkiego”. W ostatnich latach staraniem Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Radomia przeprowadzono na zamku badania archeologiczne oraz częściową rekonstrukcję przypór.
Mury miejskie
Budowane wraz z zamkiem od 1364 przez Kazimierza Wielkiego. Posiadały ponad trzydzieści baszt oraz trzy bramy. Do dziś zachowały się fragmenty jednej z nich (tzw. „iłżeckiej”) oraz fragment murów wtopiony w południowe skrzydło Kolegium oo. Pijarów.
Średniowieczna szkoła parafialna
Odkryta zupełnie przypadkiem w 2005 podczas prac badawczych w zespole zabudowy na placu farnym. Niepozorna kamienica, która jak sądzono jest bezwartościową ruderą okazał się kryć pod warstwą tynku stare gotyckie mury. Planowane są kompleksowe prace archeologiczne, które pozwolą m.in. ustalić czas wzniesienia budowli.
Kolegium oo. pijarów
Wznoszone etapami począwszy od 1736 wg projektu A. Solariego. W latach międzywojennych siedziba Okręgowej Dyrekcji Kolejowej. Obecnie muzeum.
Klasztor benedyktynek z kościołem św. Trójcy
Fundowany w 1613. Zasadniczą część budowli wzniósł w latach późniejszych Tylman z Gameren. Wielokrotnie niszczony i odbudowywany. Ostatni raz w 1920
Ratusz
Pierwotny, gotycki stał pośrodku rynku. Obiekt rozebrano w 1820. Nowy, neorenesansowy zbudowano wg projektu Henryka Marconiego w latach 1847-1848. W latach okupacji hitlerowskiej planowana była rozbiórka ratusza – na szczęście nie doszła do skutku.
Kościół ewangelicko-augsburski w Radomiu
Parafia ewangelicka powstała w 1826 roku na skutek napływu kolonistów ewangelickiego wyznania. W 1827 parafia odkupiła budynek teatru od Towarzystwa Dobroczynności. Po zakończonej przebudowie pierwsze nabożeństwo odprawiono 15 sierpnia 1828 roku. Parafia szybko się rozwijała. W 1893 odnotowano liczbę 5000 wiernych.
Dawny gmach komisji województwa sandomierskiego
Wybudowany w 1825-1827 jako siedziba władz utworzonego w 1816 województwa sandomierskiego ze stolicą w Radomiu. Klasycystyczny, monumentalny, zaprojektowany przez Antonio Corazziego po dziś dzień pełni rolę siedziby władz wojewódzkich.
Resursa Obywatelska
Wybudowana w 1852 wg projektu Ludwika Radziszewskiego. W latach 1918-1939 siedziba Teatru Rozmaitości. Po wojnie przebudowana na kino. Obecnie siedziba Centrum Sztuki 'Resursa'.
Rogatki
Murowane, klasycystyczne, wzniesione w XIX w. przy głównych traktach wylotowych. Zachowały się dwie – przy dawnym przedmieściu lubelskim oraz warszawskim.
Loża masońska
Wzniesiona w połowie XIX w. w stylu, klasycystycznym. Obecnie siedziba Prokuratury Okręgowej.
Stara elektrownia
Pierwsza elektrownia w tzw. „Kongresówce”, wzniesiona w 1903. Obecnie przebudowywana na Centrum Sztuki Współczesnej.
Stary Ogród
Utworzony w 1820 roku w układzie promienistym. Założenie ogrodowe, poważnie zdewastowane w trakcie I wojny światowej uległo dużym przekształceniom. Trwa renowacja kompleksu parkowego.
Cmentarz żydowski
założony w 1837 roku. Ostatni pochówek odbył się w 1951 roku.
Cmentarz rzymskokatolicki
założony w 1812 roku, znajduje się przy jednej z głównych ulic Radomia, Limanowskiego.
Pomniki i miejsca pamięci narodowej[edytuj]
Pomnik Czynu Legionów
Pomnik Jana z Czarnolasu
Pomnik Prymasa Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Pomnik Jacka Malczewskiego
Pomnik Jana Pawła II
Pomnik Fryderyka Chopina
Pomnik Jana Kilińskiego
Pomnik Matki Polki
Pomnik Łucznika
Pomnik Mauzoleum Dionizego Czachowskiego
Pomnik WINu
Pomnik Radomskich Żydów
Zieleń miejska[edytuj]
Według publikacji z 2008 r. w obszarze miasta istnieją użytki ekologiczne o łącznej powierzchni 6,9 ha[8].
Gospodarka[edytuj]

W końcu stycznia 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Radomiu obejmowała ok. 21,9 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 22,7% do aktywnych zawodowo[9].
W Radomiu mieszczą się Fabryka Broni Łucznik, Zbyszko Company Sp. z o.o., Komandor S.A., Jadar, Techmatik oraz wiele inne innych zakładów produkcyjnych. Poza tym Radom jest również siedzibą wielu firm usługowych, takich jak np. MNI Telecom S.A., Biuro Podróży "Alfa Star", eSky.pl
W mieście jest kilka centrów i galerie handlowe (Galeria Słoneczna, Galeria Gama, Galeria Rosa, Galeria Stokrotka, Galeria Feniks, Centrum Handlowe M1, Centrum Handlowe Echo, Centrum Handlowe E. Leclerc, Street Mall „Vis a Vis”).
Ponadto Radom posiada 8 miejsc targowych[10].
Demografia[edytuj]

 Osobny artykuł: Ludność Radomia.

Opieka zdrowotna[edytuj]

Szpitale publiczne[edytuj]
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Radomiu
Szpital Specjalistyczny im.dr.Tytusa Chałubińskiego w Radomiu
Szpital Psychiatryczny. Samodzielny Wojewódzki Publiczny Zespół Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej im. dr Barbary Borzym w Radomiu
Poliklinika MSWiA w Radomiu[11]
Edukacja[edytuj]

 Osobny artykuł: Lista szkół w Radomiu.
Radom jest w województwie mazowieckim największym po Warszawie ośrodkiem akademickim. W mieście znajduje się 10 szkół wyższych i 2 kolegia nauczycielskie.
Poza tym:
11 zespołów szkół ponadgimnazjalnych
13 liceów ogólnokształcących
3 szkoły artystyczne
22 gimnazja
30 szkół podstawowych
Kultura[edytuj]

W mieście działa Radomskie Towarzystwo Naukowe.


Resursa Obywatelska. Dawniej Teatr Rozmaitości, później kino „Przyjaźń”
Kina[edytuj]
Centrum Filmowe Helios – 5 sal
Multikino – 6 sal (Galeria Słoneczna[12])
Wcześniej działały jeszcze w Radomiu kina: Atlantic (wcześniej Bałtyk), Hel, Mega, Mewa, Odeon, Pokolenie, Przyjaźń i Walter. W planach jest budowa kolejnych dwóch multipleksów oraz uruchomienie po przerwie kina studyjnego.
Resursa Obywatelska – Klub Dobrego Filmu (pokazy specjalne)
Filharmonia[edytuj]
Radomska Orkiestra Kameralna
Teatry[edytuj]
Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego
Teatr Poszukiwań w Ośrodku Kultury i Sztuki „Resursa Obywatelska” w Radomiu
Muzea[edytuj]


Muzeum Wsi Radomskiej - chaty
Muzeum im. Jacka Malczewskiego
Muzeum Wsi Radomskiej
Muzeum Sztuki Współczesnej
Muzeum Harcerstwa Ziemi Radomskiej
Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej "Elektrownia"
Galeria Dziedzictwa Kulturowego Miasta Radomia
Muzeum Diecezjalne
Domy Kultury[edytuj]
Miejski Ośrodek Kultury „Amfiteatr” w Radomiu ul. Parkowa 1
Młodzieżowy Dom Kultury im. Heleny Stadnickiej
Dom Kultury „Południe”
Dom Kultury „ Borki”
Dom Kultury „Idalin”
Lokalne środki przekazu[edytuj]
TVP Warszawa – oddział w Radomiu
Telewizja Dami (kanał dostępny w sieci kablowej Vectra oraz poprzez internet)
Praca Radom TVI – intenetowa telewizja Powiatowego Urzędu Pracy
TV Radom – prywatna internetowa telewizja o Radomiu
W Radomiu działają dwie sieci kablowe: Vectra oraz Korbank
Lokalne rozgłośnie radiowe:
Radio Rekord
Radio Plus Radom
Radio Eska Radom
Radio dla Ciebie
RMF Maaxxx Kielce/Radom
Gazety radomskie ukazujące się regularnie:
Anonse – Gazeta Bezpłatnych Ogłoszeń
Gazeta Wyborcza
Echo Dnia
Życie Radomskie
Nasze Miasto
7 Dni – bezpłatny tygodnik
Tygodnik Radomski
Mój Radom – Miejska Gazeta Internetowa
Teraz Radom – bezpłatny tygodnik
Panorama Radomska – bezpłatny tygodnik
Salt@Pepper – lifestyle’owy bezpłatny miesięcznik
OK!magazyn – pierwsze kolorowe czasopismo lifestyle, bezpłatny miesięcznik wydawany od 2008 roku
Oko na miasto – bezpłatny tygodnik
CoolturalnyRadom.pl – Radomskie Wiadomości Kulturalne w Internecie
Cozadzien.pl - Portal Informacyjny Radomia
Sport[edytuj]

 Osobny artykuł: sport w Radomiu.
Początkiem historii sportu radomskiego jest rok 1910, kiedy to po uzyskaniu oficjalnego pozwolenia od władz carskich powstało Radomskie Towarzystwo Sportowe. Posiadało ono pięć sekcji: piłki nożnej (pod nazwą „Kordian”), kolarską, tenisową, łyżwiarską i gimnastyczną („Sokół”).
W Radomiu nad Zalewem Borki zostały ustalone 2 letnie kąpieliska. Kąpielisko od strony ul. Krasickiego ma długość 150 m, a kąpielisko od strony ul. Bulwarowej 75 m[13].
Wspólnoty religijne[edytuj]



Kościół Świętej Trójcy
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i wspólnoty wyznaniowe:
Kościół Rzymskokatolicki – siedziba diecezji radomskiej, oraz 35 parafii, podzielonych na 5 dekanatów, to jest: Radom-Centrum, Radom-Wschód, Radom-Zachód, Radom-Północ, Radom-Południe.
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny – parafia i cerkiew w Radomiu
Kościół Ewangelicko-Augsburski – parafia i kościół w Radomiu
Kościół Chrześcijan Baptystów – zbór w Radomiu
Wspólnota Kościołów Chrystusowych – zbór w Radomiu
Kościół Chrystusowy – zbór w Radomiu
Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej – zbór w Radomiu
Kościół Boży – zbór Jezusa Chrystusa w Radomiu
Protestancki związek wyznaniowy
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – zbór w Radomiu[potrzebne źródło]
Świadkowie Jehowy – zbory w Radomiu[potrzebne źródło]
Ponadto w Radomiu mieszkają przedstawiciele następujących wyznań:
Kościół Starokatolicki Mariawitów – parafia w Wierzbicy
Kościół Polskokatolicki – parafia w Studziankach Pancernych
Lectorium Rosicrucianum
Ośrodek Misyjny (Karma Kagyu)[potrzebne źródło]
Radomska Grupa Medytacyjna buddyzmu Diamentowej Drogi[potrzebne źródło]
Administracja i polityka[edytuj]



Delegatura Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego


Sąd Okręgowy
Radom jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do swojej Rady Miejskiej w Radomiu 28 radnych. Organem wykonawczym jest prezydent miasta. Siedziba władz znajduje się przy ul. Jana Kilińskiego.
W Radzie Miejskiej w Radomiu działają następujące kluby radnych: Prawo i Sprawiedliwość, Radomianie Razem, Platforma Obywatelska, Porozumienie Lewicy oraz Stowarzyszenie Kocham Radom.[potrzebne źródło]
Radom jest członkiem Związku Miast Polskich.
Miasto jest także siedzibą starostwa powiatu radomskiego.
Pomimo utraty funkcji administracyjnej stolicy województwa w 1999 r., w Radomiu funkcjonuje wiele instytucji o regionalnym znaczeniu. Mieści się tu wojewódzki urząd skarbowy, wydział zamiejscowy wojewódzkiego sądu administracyjnego, sąd okręgowy wraz z prokuraturą okręgową, delegatura urzędu wojewódzkiego i urzędu marszałkowskiego. Ponadto ma tu siedzibę Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych i delegatura Instytutu Pamięci Narodowej.
Prezydenci Radomia[edytuj]
 Osobny artykuł: Prezydenci Radomia.
Przewodniczący rady miejskiej[edytuj]

Ta sekcja od 2011-03 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Prezesi rady miejskiej okresu II RP:
1919-1927 – Maria Kelles-Krauz (PPS)
1927-1928 – Stanisław Kelles-Krauz (PPS, od 1928 senator RP)
1927 – wiceprezes Ludwik Brylant (Lista Nr 6, Związek Rzemieślników i Lokatorów Żydowskich, tzw. folkiści)
1927-1930 – wiceprezes Morduch Kotler (Lista Nr 6, Związek Rzemieślników i Lokatorów Żydowskich, tzw. folkiści)
1930-1934 – brak rady miejskiej decyzją Ministra Spraw Wewn. Felicjana Składkowskiego
1934-1939 – obradom rady przewodniczył prezydent miasta
Przewodniczący okresu III RP:
1991-1994 – Ryszard Fałek
1994-1997 – Jan Rejczak (od 1997 poseł RP)
1999-2002 – Zygmunt Jacek Nita (SLD)
2002-2006 – Tadeusz Derlatka (Radomianie Razem)
2006– Ryszard Fałek (PiS; od grudnia 2006 wiceprezydent miasta)
2006-2007 – Wojciech Skurkiewicz (PiS; od 2007 senator RP)
od 2007 – Dariusz Wójcik (PiS)
Sekretarze rady miejskiej[edytuj]
Sekretarze okresu II RP:
1919-1923 – Jechiel vel Hilary Frenkiel (Lista Nr 6, tzw. syjoniści)
1923-1927 – Ludwik Brylant (Lista Nr 3, Związek Rzemieślników i Lokatorów Żydowskich, tzw. folkiści)
1926-1927 – Abram Mojżesz Rottenberg (LIsta Nr 6, Zjednoczone Stronnictwa Żydowskie)
1927-1930 – Chaim Marek Finkielsztajn (Lista Nr 3, Poalej Syjon-Lewica)
1927-1930 – Lejzor Symcha Finkielsztajn (Lista Nr 13, Żydowski Zjednoczony Komitet Wyborczy)
Sekretarze okresu III RP:
2002-2006 – Włodzimierz Dłużewski
od 2006 – Rafał Czajkowski
Parlamentarzyści[edytuj]
Mieszkańcy wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 17.
Podział administracyjny[edytuj]
Do niemal połowy 2012 roku w Radomiu nie istniał żaden oficjalny podział na dzielnice. Konsultacje społeczne w sprawie podziału Radomia na obszary dla potrzeb Systemu Informacji Miejskiej (w skrócie: SIM) zostały zorganizowane przez Urząd Miejski w Radomiu oraz Miejski Zarząd Dróg i Komunikacji w Radomiu. Były one przeprowadzone w okresie od 14 grudnia 2011 r. do 13 stycznia 2012 r.[14]. W wyniku zatwierdzenia przez Radę Miasta Radomia (Uchwała nr 330/2012) przygotowanego podziału miasta na obszary SIM (zwyczajowo odpowiadające dzielnicom i osiedlom - co ma również odzwierciedlenie w nazwach poszczególnych obszarów, jak też zostało uwypuklone w podsumowaniu konsultacji), miasto zostało podzielone na 56 obszarów (osiedli i dzielnic).
Miasto wg SIM dzieli się na następujące dzielnice i osiedla:
 Osobny artykuł: Dzielnice i osiedla Radomia.
osiedle Akademickie
Borki
Brzustówka
Długojów
Długojów Górny
Dzierzków
Firlej
Glinice
Godów
Gołębiów
Gołębiów 1
Gołębiów 2
Halinów
Huta Józefowska
Idalin
Janiszpol
Jeżowa Wola
Józefów
Kaptur
Kierzków
Koniówka
Kończyce
Kozia Góra
Krychnowice
Krzewień
Malczew
Malenice
Miasto Kazimierzowskie
Michałów
Mleczna
Młodzianów
Młynek Janiszewski
osiedle Nad Potokiem
Nowa Wola Gołębiowska
Nowiny Malczewskie
Obozisko
Planty
Południe
Potkanów
Prędocinek
Pruszaków
Rajec Poduchowny
Rajec Szlachecki
Sadków
Stara Wola Gołębiowska
Stare Miasto
Śródmieście
Ustronie
Wacyn
Wielogóra
Wincentów
Wośniki
Wólka Klwatecka
osiedle XV-lecia
Zamłynie
Żakowice
Transport[edytuj]

Kolejowy[edytuj]


Dworzec kolejowy
Radom leży na skrzyżowaniu linii kolejowych prowadzących do Warszawy, Krakowa, Łodzi i Lublina. W mieście znajduje się dworzec kolejowy oraz 2 stacje: Radom Potkanów i Radom Wschodni.
Drogowy[edytuj]
Radom leży na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych drogowych i kolejowych łączących wschód z zachodem i północ z południem.
Przez Radom biegną trzy drogi międzynarodowe i krajowe:
7 S7 Gdańsk – Warszawa – Radom – Kielce – Kraków – Chyżne
9 Radom – Rzeszów – Barwinek
12 S12 Piotrków Trybunalski – Radom – Lublin – Dorohusk
Z Radomia do innych miejscowości prowadzą trzy drogi wojewódzkie:
droga wojewódzka nr 737 Radom – Kozienice 79
droga wojewódzka nr 740 Radom – Potworów 48
droga wojewódzka nr 744 Radom – Starachowice
Port lotniczy[edytuj]
W Radomiu znajduje się port lotniczy Radom-Sadków o wysokich parametrach technicznych[potrzebne źródło], które jest aktualnie wykorzystywane głównie przez wojsko. Raz na dwa lata na lotnisku Radom-Sadków odbywają się największe w Polsce międzynarodowe pokazy lotnicze Air Show. Drugie lotnisko, będące siedzibą aeroklubu radomskiego znajduje się w podradomskim Piastowie. System komunikacji lotniczej Radomia uzupełnia lądowisko przy Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym.
Komunikacja miejska[edytuj]
 Osobny artykuł: Komunikacja miejska w Radomiu.
Obecnie w ramach regularnej komunikacji miejskiej po Radomiu i kilku okolicznych gminach kursują 24 linie autobusowe oznaczone cyfrowo. Codziennie w ramach komunikacji miejskiej na ulice wyjeżdża około 130 autobusów. Średnia częstotliwość wszystkich linii w szczycie wynosi 20 minut[15]. Organizatorem i regulatorem komunikacji miejskiej jest zakład budżetowy gminy – Miejski Zarząd Dróg i Komunikacji. Komunikacja podmiejska obecnie jest obsługiwana przez wielu przewoźników prywatnych, a także spółki wykonujące przewozy w ramach sieci MZDiK.
Infrastruktura techniczna[edytuj]

Wodociągi:
Wg publikacji z 2008 r. w Radomiu do sieci wodociągowej podłączonych jest 98,46% ogółu mieszkań, a do sieci kanalizacji sanitarnej podłączonych jest 93,59% mieszkań[16].
Ciepłownictwo:
Wg danych z 2005 r. sieć ciepłownicza obejmuje swoim zasięgiem ponad 27 km² a to jest 24% powierzchni miasta[17]. Jednakże system ten pokrywa wszystkie najgęściej zaludnione obszary miasta. W Radomiu istnieją 2 źródła ciepła: Ciepłownia „Południe” (o mocy 203,5 MW) oraz Ciepłownia „Północ” (116,3 MW)[18].
Gospodarka odpadami:
Jeśli chodzi o odbiór odpadów komunalnych, Radom obsługiwany jest przez składowisko o łącznej powierzchni 20 ha, 93% składowanych odpadów stanowią odpady komunalne, pozostałe 7% odpady przemysłowe. Dodatkowo w sąsiedztwie wysypiska występuje kompostownia odpadów „zielonych” o powierzchni 3 ha[19].
Energia elektryczna:
Radom czerpie energie elektryczną z elektrowni Kozienice, skąd przesyłany jest do 2 stacji rozdzielczych w Kozienicach i Rożkach[20].
Obiekty nadawczo-transmisyjne:
Radom Komin CM Południe (Potkanów) – Radio Rekord; TV4
Radom Komin CM Północ (Komin Ciepłowni Miejskiej) – Radio Plus Radom
RON Radom Wacyn
maszt Radom Hotel Asystencki – Polskie Radio Euro – od lutego 2009 nadajnik wyłączony
Radom Iłża – Twoje Radio Iłża
Radom – Radio Eska (Radom)
Bezpieczeństwo[edytuj]



Budynek Mazowieckiej Komendy Wojewódzka Policji
Mazowiecka Komenda Wojewódzka Policji w Radomiu
Crime Stoppers Radom
Delegatura ABW w Radomiu
Garnizon Radom
Honorowi obywatele Radomia[edytuj]


Ta sekcja od 2011-03 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Antoni Czortek
Ignacy Daszyński
Mirosław Hermaszewski
Jan Paweł II
Maria Fołtyn
Piotr Klimuk
Leszek Kołakowski
Bolesław Limanowski
Edward Materski
Michaił Orłow
Kazimierz Paździor
Józef Piłsudski
Edward Śmigły-Rydz
Włodzimierz Sedlak
Tadeusz Sołtyk
Andrzej Wajda
Lech Wałęsa
Zygmunt Zimowski
Lech Kaczyński[21]
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:
 Bańska Bystrzyca
 Dyneburg
 Homel
 Huzhou
 Magdeburg
 Oziory
 Ploeszti
 Rejon wileński[22]
 Stara Zagora
 Talavera de la Reina
 Taoyuan[23]
 Tarnopol
Zobacz też[edytuj]

Diecezja Radomska
synagoga w Radomiu
Kasa Spółdzielcza Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich „Pomoc” w Radomiu
Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Radomiu
Jutrzenka Wschodząca
Hasła zaczynające się od "Radom"
Występowanie frazy: w hasłach zawierających „Radomia” lub „Radomiu lub „radomskie”.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1