wtorek, 18 września 2012

Nowy Tomyśl


Nowy Tomyśl

Państwo Polska
Województwo wielkopolskie
Powiat nowotomyski
Gmina Nowy Tomyśl
gmina miejsko-wiejska
Założono ok. 1780
Prawa miejskie 8 kwietnia 1786
Burmistrz Henryk Helwing
Powierzchnia 5,2 km²
Wysokość 70 m n.p.m.
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
14 865
2858 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 61
Kod pocztowy 64-300 do 64-301
Tablice rejestracyjne PNT
Położenie na mapie Polski


Nowy Tomyśl
52°19′00″N 16°08′00″E
TERC
(TERYT) 4303915044
Urząd miejski
ul. Poznańska 33
64-300 Nowy Tomyśl
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Nowy Tomyśl w Wikisłowniku
Strona internetowa


Największy wiklinowy kosz świata z 2006 roku


Rynek w Nowym Tomyślu
Nowy Tomyśl (niem. Neutomischel) – miasto w woj. wielkopolskim, nad Szarką (dopływ Obry), w powiecie nowotomyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nowy Tomyśl. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.
Według danych z 31 grudnia 2010, miasto liczyło 14 865 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie geograficzne
2 Historia
3 Zabytki
4 Kościoły
5 Gospodarka
6 Rolnictwo
6.1 Historia uprawy chmielu[4]
7 Sport
8 Turystyka
9 Współpraca międzynarodowa
10 Ludzie związani z Nowym Tomyślem
11 Zobacz też
12 Przypisy
13 Bibliografia
14 Linki zewnętrzne
Położenie geograficzne[edytuj]

Nowy Tomyśl leży w zachodniej części województwa wielkopolskiego, przy osi Warszawa-Poznań-Berlin. Przez gminę przebiega autostrada A2 oraz międzynarodowa linia kolejowa E 20.
Przez miejscowość przepływa Szarka, niewielka rzeka dorzecza Odry, dopływ Obry.
Historia[edytuj]

Początki Nowego Tomyśla sięgają XIII w., choć pierwsze ślady osadnictwa na tych obszarach pochodzą sprzed 11 tys. lat (m.in. pozostałości grobów skrzynkowych koło Wytomyśla i smolarni pod Jastrzębskiem Starym). Od średniowiecza znana była wieś Tomyśl, położona pośród wielkich kompleksów leśnych. W XVIII w. okolice Tomyśla zaczęli zagospodarowywać osadnicy olęderscy, sprowadzani przez właścicieli tych ziem, rodzinę Szołdrskich. Wśród nowych mieszkańców dominowali protestanccy Niemcy z Brandenburgii, Śląska i Pomorza, toteż wkrótce koniecznością stała się budowa zboru ewangelickiego. Świątynia powstała w osadzie nova colonia Glinki w 1780 r., a kilka lat później Feliks Szołdrski postanowił lokować koło kościoła nowe miasto. Ostatecznie osadzie nadano prawa miejskie i nazwę Nowy Tomyśl 8 kwietnia 1786 r. przywilejem wydanym przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wieś dla odróżnienia nazwano Starym Tomyślem. Pod koniec XIX wieku było to jedyne miasto w Wielkopolsce bez kościoła katolickiego, a wszyscy katolicy należeli do parafii w odległym o 8 km Wytomyślu[2]. W 1905 r. Nowy Tomyśl liczył 1985 mieszkańców, z czego 86,1 proc. stanowili Niemcy, 8,2 proc. – Polacy, zaś Żydzi – 5,7 procent[3]. Ludność niemiecka dominowała w mieście aż do lat 20. XX w.
Już kilka lat po lokacji miasto włączono do zaboru pruskiego. Podczas wojen napoleońskich Nowy Tomyśl znalazł się w granicach Księstwa Warszawskiego, żeby w 1815 roku znów powrócić we władanie państwa pruskiego. Miastem powiatowym stał się w 1848 r., kiedy Buk utracił ten przywilej w ramach kary za udział w Wiośnie Ludów.
Powstańcy wielkopolscy opanowali Nowy Tomyśl 3 stycznia 1919. Powrót miasta do Polski usankcjonował traktat wersalski z 28 czerwca 1919 r. Podczas II wojny światowej obszar ten był terenem silnej akcji germanizacyjnej, a mieszkańców polskiego pochodzenia wywożono na roboty do Niemiec. Walki o miasto zakończyły się 27 stycznia 1945 roku.
Zabytki[edytuj]

kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – pierwotnie zbór ewangelicki z 1780 r., na planie krzyża greckiego o równych ramionach
ratusz z 1879 r., obecnie siedziba sądu
budynek poczty z 1884 r. przy ul. Piłsudskiego
młyn z 1885 r. przy ul. Zbąszyńskiej
kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy z 1895 r.
kamienice z drugiej połowy XIX w. i początków XX w. (m.in. pl. Chopina 17, ul. Poznańska 8)
Kościoły[edytuj]

Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowym Tomyślu
Parafia Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy w Nowym Tomyślu
Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan
Gospodarka[edytuj]

W Nowym Tomyślu i okolicach działa kilka znaczących firm. Jedną z najbardziej znanych jest Fabryka Narzędzi Chirurgicznych "Chifa", dziś znana pod nazwą "Aesculap Chifa" sp. z o.o., należąca do koncernu B.Braun Melsungen AG. Inne duże firmy to "Top-Tomyśl" (zakłady mleczarskie), położony w pobliskiej Paproci "Bartex" (największy polski importer win) czy produkująca złącza przemysłowe fabryka "Phoenix Contact".
Rolnictwo[edytuj]

Historia uprawy chmielu[4][edytuj]
Pierwsze plantacje chmielu w okolicach Nowego Tomyśla pojawiły się pod koniec drugiego dziesięciolecia XIX w. , a do jego intensywnego rozwoju w drugiej połowie XIX w. przyczynił się niemiecki kupiec pochodzenia żydowskiego- Józef Jakub Flatau.
Flatau sprowadzał w rejon Nowego Tomyśla szlachetne odmiany chmielu, a po wielu żmudnych doświadczeniach wyhodował także swoje własne odmiany. Chmiel z Nowego Tomyśla z roku na rok zdobywał coraz więcej nagród na wystawach krajowych i zagranicznych, a jego cena nieustannie rosła. Hermann Tietz w swoim szkicu biograficznym Józefa Jakuba Flataua pisze, że cena nowotomyskiego chmielu wzrosła z 9 talarów za cetnar w 1837 roku do 160 talarów w 1861 roku, co przyczyniło się do wzrostu zamożności wielu mieszkańców Nowego Tomyśla i okolic. Nowotomyski chmiel był już wykorzystywany jako surowiec nie tylko w lokalnych browarach (m.in. do produkcji słynnego piwa grodziskiego), ale także eksportowany do innych regionów Prus, a nawet za granicę (zwłaszcza odmiana lokalna). Było to możliwe z jednej strony dzięki wzrostowi wiedzy agrotechnicznej wśród plantatorów, a z drugiej strony dzięki działaniom marketingowym Flataua. W 1858 r. Józef Flatau został uhonorowany przez władze Nowego Tomyśla honorowym obywatelstwem (Hermann Tietz podaje, że miało to miejsce w 1864 roku).
Z wydawnictwa nowotomyskiego magistratu z 1873 roku Wiadomości o chmielu w Nowym Tomyślu wynika, że obszar plantacji chmielu w okolicy Nowego Tomyśla był największy w całych Prusach i stanowiły one jedyne źródło utrzymania dla ok. 10 tysięcy ludzi. W 1860 roku dochody z uprawy chmielu w tym regionie wyniosły 2,2 mln talarów.
Od połowy XIX w. odbywały się w Nowym Tomyślu jarmarki chmielarskie, na które przyjeżdżali także plantatorzy z Czech i Śląska. Dzięki uprawom chmielu miasto ożywiło się gospodarczo, a liczba jego mieszkańców systematycznie rosła.
Obecnie plantacje chmielu w okolicach Nowego Tomyśla obejmują obszar ok. 90 hektarów.
W całym kraju Nowy Tomyśl słynie też jako miasto wikliniarzy. Tradycje te sięgają XIX w., kiedy w te okolice sprowadzono z Ameryki Północnej specjalne odmiany wikliny. W mieście co roku we wrześniu organizowany jest Jarmark Chmielo-Wikliniarski. W 1985 r. założono tutaj Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa (oddział Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie)[5].
Sport[edytuj]

Polonia Nowy Tomyśl – piłkarska IV liga polska (grupa północna)
TS 05 Nowy Tomyśl – piłkarska VII liga polska (poznańska grupa IV)
LKS "Budowlani" Nowy Tomyśl – podnoszenie ciężarów
Turystyka[edytuj]

KTR Szarka – klub turystyki rowerowej powstały w 2001 r. Skupia młodzież z terenu powiatu nowotomyskiego. Organizator trzydniowego Rajdu Szlakiem Chmielu i Wikliny.
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta partnerskie[6]
 Biesenthal
 Goch
 Sulęcin
 Dębno
Ludzie związani z Nowym Tomyślem[edytuj]

Zenon Grocholewski – kardynał, prefekt Kongregacji Wychowania Katolickiego
Paweł Najdek – ciężarowiec kategorii superciężkiej, 4-krotny medalista mistrzostw Europy
Andrzej Pawelec – wielokrotny mistrz Polski w wyścigach motocyklowych
Błażej Telichowski – piłkarz
Stefania Kaja – ceramik, malarz
Franciszek Rost – lekarz, dyrektor szpitala
Mateusz Kościukiewicz – aktor
Czesław Piątas - generał Wojska Polskiego
Marcin Lampe - od prawie dziesięciu lat, trener LKS "Budowlani" Nowy Tomyśl. Współautor sukcesów klubu
Zobacz też[edytuj]

Synagoga w Nowym Tomyślu
Cmentarz żydowski w Nowym Tomyślu

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1