czwartek, 20 września 2012

Lubawa


Lubawa

Państwo Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat iławski
Gmina gmina miejska
Założono 1216
Prawa miejskie 1311
Burmistrz Maciej Radtke
Powierzchnia 16,84 km²
Wysokość 145 m n.p.m.
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
10030
559,2 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 89
Kod pocztowy 14-260
Tablice rejestracyjne NIL
Położenie na mapie Polski


Lubawa
53°30′18″N 19°45′06″E
TERC
(TERYT) 6283507021
Urząd miejski
ul. Rzepnikowskiego 9a
14-260 Lubawa
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Lubawa w Wikisłowniku
Strona internetowa
Lubawa (niem. Löbau in Westpreußen, prus. Lūbawa) – miasto i gmina w powiecie iławskim w województwie warmińsko-mazurskim, na wschodnich krańcach ziemi chełmińskiej, stolica historycznej ziemi lubawskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należące do województwa olsztyńskiego.
Ludność Lubawy w 2011-11-03 liczyła 10030 mieszkańców w tym: kobiet 5141, mężczyzn 4889.
Spis treści  [ukryj]
1 Struktura powierzchni
2 Demografia
3 Historia
4 Gospodarka
5 Oświata
6 Komunikacja
7 Sport
8 Zabytki
9 Herb
10 Urodzeni w Lubawie
11 Kościoły i związki wyznaniowe
12 Sąsiednie gminy
13 Zobacz też
14 Przypisy

Struktura powierzchni[edytuj]

Według danych z roku 2002[1] Lubawa ma obszar 16,84 km², w tym:
użytki rolne: 83%
użytki leśne: 0%
Miasto stanowi 1,22% powierzchni powiatu.
Demografia[edytuj]

Dane z 30 czerwca 2004[2]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 9251 100 4737 51,2 4514 48,8
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 549,3 281,3 268,1
Historia[edytuj]



Kościół św. Anny


Kościół św. Barbary


Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela


Widok na farę i mury obronne od strony południowej
Pierwsza wzmianka źródłowa na temat ziemi lubawskiej mówiąca o istnieniu grodu w Lubawie pochodzi z 1216 r. Świadczy o tym dokument podpisany przez papieża Innocentego III z 18 stycznia tegoż roku, w którym potwierdził Chrystianowi – biskupowi pruskiemu – posiadanie ziemi lubawskiej stanowiącej darowiznę od nowo nawróconego władcy pruskiego Surwabuno. Od 1257 roku Lubawa i okolice przeszły na własność biskupów chełmińskich i stała się centrum administracyjnym znacznego kompleksu dóbr biskupich zwanych kluczem lubawskim. Biskupi wybudowali w Lubawie wspaniały zamek będący ich rezydencją. W 1260 roku miejscowość była już znacznym centrum o charakterze miejskim i obronnym. W roku 1269 Lubawa została zburzona w czasie najazdów Prusów z plemienia Sudowów. Dzięki wysiłkowi mieszkańców dość szybko ją odbudowano. Doceniając ten trud biskup chełmiński Herman (1303-1311) wydał przywilej lokacyjny dla Lubawy. Niestety dokument ten nie zachował się do naszych czasów. Wspomina o tym jedynie wznowiony przywilej lokacyjny dla Lubawy, tym razem biskupa chełmińskiego Ottona z 13 kwietnia 1326 roku. Po roku 1326 Lubawa rozwijała się w oparciu o zasady prawa chełmińskiego, tworząc stopniowo organ samorządowy, czyli radę miejską. W 1440 roku miasto przystąpiło do Związku Pruskiego walczącego przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu. Od pokoju toruńskiego (1466) Lubawa wraz z okolicą należała do Polski aż do I rozbioru w 1772 r. Na ten okres przypada najszybszy rozkwit miasta. Szczególnie rozwinął się handel i rzemiosło.
Od 1772 roku Lubawa przeszła pod panowanie pruskie. Pożary i wojny oraz zerwanie powiązań gospodarczych i politycznych miasta z Polską spowodowały jego upadek. W 1774 roku w Lubawie stanął garnizon pruski. Jednocześnie nowe władze rozpoczęły akcję kolonizacyjną, ściągając na ziemię lubawską osadników niemieckich, w znacznej mierze wyznania ewangelickiego. Na mocy traktatu tylżyckiego z 7 lutego 1807 r. ziemia lubawska weszła w skład Księstwa Warszawskiego. Zniszczenia spowodowane wojnami napoleońskimi pogorszyły sytuację miasta. Mimo napływu dużej liczby ludności niemieckiej ziemia lubawska zachowała swój polski charakter. W mieście umacniały się tendencje patriotyczne.
W II połowie XIX w. Lubawa oraz ówczesny powiat lubawski stał się znaczącym ośrodkiem polskiego ruchu narodowego w zaborze pruskim. Stąd też wywodzili się ochotnicy do oddziałów powstańczych w 1863 r., tworząc tzw. kompanię lubawską. Okres ten przyniósł też ziemi lubawskiej ponowny wzrost gospodarczy. Miasto pełniło funkcje ośrodka usługowego dla rolnictwa.
Na mocy traktatu wersalskiego powiat lubawski powrócił do Polski. Dnia 19 stycznia 1920 roku do Lubawy wkroczyły entuzjastycznie witane oddziały polskie armii generała Józefa Hallera. Rozpoczął się nowy okres w dziejach miasta – okres międzywojenny, w którym Lubawa utrzymała nadal swój charakter zaplecza usługowego dla rolnictwa. Okupacja hitlerowska przyniosła wzmożoną eksterminację ludności polskiej. Na terenie Lubawy zlokalizowany był obóz karny dla nieletnich. Wraz z wyzwoleniem miasto popadło w ruinę. Zniszczenia wojenne po przejściu II Frontu Białoruskiego sięgały ok. 80% budynków i budowli. Mimo ogromnych zniszczeń ocalały obiekty architektury sakralnej stanowiące dziś chlubę miasta.
Na zamku biskupim, w latach 1535-1539, czterokrotnie przebywał Mikołaj Kopernik. Lubawa zasłynęła nie tylko z tego, że przebywał w niej słynny astronom, ale także z Biblii Gutenberga, zwanej też Biblią Pelplińską. Zakupił ją dla zamku biskupów chełmińskich biskup Chrapicki. Niestety, na początku XIX w., po zmianie granic biskupstwa, biblia została wraz ze stolicą diecezji przeniesiona do Pelplina.
Miasto było silnym ośrodkiem kulturalnym i oświatowym. Pierwszym wieszczem ziemi lubawskiej był nauczyciel i poeta Teofil Ruczyński. Drugim, ks. prof. Janusz Stanisław Pasierb. Trzecim autorem wywodzącym się z Lubawy poetą jest Tomasz Reich .
Gospodarka[edytuj]

W mieście znajduje się siedziba spółki Lubawa S.A., notowanej od 1996 r. na Giełdzie Papierów Wartościowych.
Dużą rolę w rozwoju gospodarczym pełnią firmy zlokalizowane w dzielnicy przemysłowej Borek takie jak Swedwood – największa fabryka w regionie produkująca meble dla szwedzkiej firmy IKEA. "Szkłomal" – zajmująca się produkcją luster oraz mebli ze szkła, czy firma stolarska Szynaka Meble.
Oświata[edytuj]

Przedszkole Miejskie (ul. Rzepnikowskiego 9)
Szkoła Podstawowa (ul. Rzepnikowskiego 7)
Gimnazjum im. Biskupów Chełmińskich (ul. św. Barbary 45)
Zespół Szkół w Lubawie (ul. Gdańska 25)
Liceum Ogólnokształcące im. W. Broniewskiego
Liceum Ogólnokształcące Uzupełniające
Technkum Elektryczne
Technikum Handlowe
Zasadnicza Szkoła Zawodowa
Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna
Komunikacja[edytuj]

Przez Lubawę przebiegają następujące drogi:
Droga krajowa nr 15 – kierunek: Ostróda
Droga krajowa nr 15 – kierunek: Brodnica, Toruń, Gniezno, Krotoszyn, Trzebnica
Droga wojewódzka nr 541 – kierunek: Lidzbark, Sierpc, Dobrzyń nad Wisłą
Droga wojewódzka nr 537 – kierunek: Olsztynek
 Zobacz też: Klasy i kategorie dróg w Polsce.
Sport[edytuj]

Motor Lubawa – piłka nożna
Champion Lubawa – kickboxing
Sokół Lubawa – zapasy
Zabytki[edytuj]

Według rejestru zabytków KOBiDZ na listę zabytków w Lubawie wpisane są następujące obiekty[3]:

Budowle sakralne
kościół parafialny pw. św. Anny, tz. Fara - z 1330 r. z kaplicą Mortęskich z 1581 r. Bogate wyposażenie wnętrza. Sanktuarium Matki Boskiej Lipskiej. Przy parafii Muzeum Ziemi Lubawskiej, nr rej.: 265 (L/51) z 20.03.1957
kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, tz. Jan - zbudowany 1603-1608, parafia została erygowana w 2000 r. z części macierzystej parafii Nawiedzenia NMP i św. Anny w Lubawie, do najpiękniejszych zabytków świątyni należy kasetonowy, figuralno-ornamentowy strop nawy z 1612 r. rzeźbiony i polichromowany strop prezbiterium, manierystyczne stalle – bogato rzeźbione i po­lichromowane, renesansowa ambona oraz XIV-wieczny krucyfiks, z którym fran­ciszkanie saksońscy przybyli do Lubawy. Nr rej.: 264 (L/50) z 22.03.1957
drewniany kościół par. pw. św. Barbary, tz. Barbarka - 1673, nr rej.: 89 z 28.09.1953
zespół klasztorny bernardynów - XIV, XVII-XVIII, niegdyś szkoła podstawowa, nr rej.: 409 (L/49) z 4.08.1957
odpustowa kaplica filialna Nawiedzenia NMP w Lipach - 1870 r.

Obiekty świeckie
pozostałosci murów obronnych, ul. Pod Murami, Pomorska, Bankowa - po 1300, XIV-XVI, nr rej.: 243 (L/88) z 1.08.1957 oraz 1145 z 2.05.1968
ruiny zamku biskupów chełmińskich - XIV, nr rej.: 408 (L/11) z 4.08.1957
zespół szpitala miejskiego pw. św. Jerzego z II poł. XIX wieku, nr rej.: A-2502 z 8.09. 2003:
szpital, ul. Grunwaldzka 11a
kaplica, ul.Grunwaldzka 13
klasztor ss. miłosierdzia, ul. Św. Barbary 2, 4, 6
ogrodzenie

Domy mieszkalne
stare miasto - XIII, nr rej.: 88 (L/9) z 31.12.1953
dom, ul. Bankowa 1a - 1 poł. XIX, nr rej.: 404 (L/65) z 1.08.1957
dom, ul. Jagiellońska 9 - 2 poł. XIX, nr rej.: 915 z 3.08.1968
dom, ul. Kilińskiego 4 - k. XVIII, 1960, nr rej.: 406 (L/63) z 1.08.1957
dom, ul. Kilińskiego 6 - XVIII, XIX 1959-1960, nr rej.: 405 z 1.08.1957
dom, ul. Kościelna 20 - k. XVIII, 1998, nr rej.: 410 (L/90) z 4.08.1957 oraz 914 z 4.08.1968
dom (dawna baszta) - ul. Pod Murami 28, XIV-XVI, XIX, nr rej.: 1200 z 21.05.1968
dom (dawna baszta) - ul. Pod Murami 30, XIV-XVI, XVII-XVIII, nr rej.: 407 (L/83) z 3.08.1957
dom, ul. Pomorska 7 - XVIII/XIX, 1995 nr rej.: 247 (L/68) z 1.08.1957
dom, ul. Pomorska 9 - nr rej.: 246 (L/80) z 1.08.1957
dom, ul. Pomorska 11 - 1 poł. XIX, 1960 1989, nr rej.: 401 (L/71) z 1.08.1957
dom, ul. Pomorska 21 - 1 poł. XIX, nr rej.: 402 (L/74) z 1.08.1957
dom, ul. Pomorska 25 - 1 poł. XIX, 1961-1962, nr rej.: 403 (L/76) z 1.08.1957
dom, ul. Zamkowa 14 - pocz. XIX, nr rej.: 245 (L/65) z 1.08.1957
dom, ul. Zamkowa 27 - pocz. XVIII, XIX, XX, nr rej.: 244 (L/87) z 1.08.1957 oraz 1199 z 21.05.1968
Herb[edytuj]

 Osobny artykuł: Herb Lubawy.
Herb przedstawia biskupa Chrystiana, który przyniósł na ziemię lubawską wiarę chrześcijańską: symbolizuje też władców miasta, którymi przez pięćset lat byli biskupi chełmińscy.
Na głowie biskup ma bardzo niską infułę średniowieczną z równoramiennym krzyżem pośrodku: twarz bardzo prosta, prawie dziecinna z długimi włosami. Ubrany w ornat i albę, w lewym ręku dzierży pastorał głowicą na zewnątrz, a prawą ma wzniesioną do błogosławieństwa. Stoi on między dwoma drzewami mówiącymi, że ziemia lubawska była ongiś zasobna w lasy mieszane.
Te drzewa to lipa i jodła. Lipa to drzewo lecznicze, miododajne i dające miękki materiał rzeźbiarski. Jodła – doskonałe drzewo opałowe. Drzewa narysowane są sposobem średniowiecznym bez perspektywy. Kolory herbu są biało-czerwone z wyjątkiem złotego ornatu, infuły i zielonych drzew, gdyż takie są barwy ziemi chełmińskiej i biskupstwa chełmińskiego. W herbowej tarczy na czerwonym tle widnieje więc postać biskupa w białej albie, złotym ornacie, pastorale i infule między zielonymi drzewami.
Urodzeni w Lubawie[edytuj]

ks. Janusz Pasierb
Jacek Fafiński
Antoni Mężydło
Grzegorz Gwiazdowski
Teofil Ruczyński
Marian Truszczyński
Walenty Żebrowski OFM
Andrzej Radzimiński
Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]

Kościół rzymskokatolicki
Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Anny w Lubawie
Parafia św. Jana Chrzciciela i Michała Archanioła w Lubawie
Świadkowie Jehowy[4]
zbór Lubawa z Salą Królestwa
Sąsiednie gminy[edytuj]

Dąbrówno
Grodziczno
Susz
Iława
Nowe Miasto Lubawskie
Ostróda
Rybno
Zobacz też[edytuj]


Portal:
Warmia i Mazury
Powiat lubawski
Synagoga w Lubawie
Cmentarz żydowski w Lubawie
stacja kolejowa Lubawa

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1