czwartek, 20 września 2012

Lębork


Lębork

Państwo Polska
Województwo pomorskie
Powiat lęborski
Gmina gmina miejska
Prawa miejskie 6 stycznia 1341
Burmistrz Witold Namyślak
Powierzchnia 17,86 km²
Wysokość od 15 do 92 m n.p.m.
Ludność (31.03.2011)
• liczba
35 789 ▲[1]
Strefa numeracyjna
(+48) 59
Kod pocztowy 84-300
Tablice rejestracyjne GLE
Położenie na mapie Polski


Lębork
54°32′30″N 17°45′00″E
TERC
(TERYT) 2208011
SIMC 0977373
Hasło promocyjne: Wybierz Lębork
Urząd miejski
ul. Armii Krajowej 14
84-300 Lębork
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Lębork w Wikisłowniku
Strona internetowa
Lębork (kaszb. Lãbórg lub też Lãbórch, niem. Lauenburg)[2] – miasto i gmina w województwie pomorskim, w powiecie lęborskim.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa słupskiego. Położone nad rzeką Łebą i jej dopływem Okalicą na północnym krańcu kompleksu leśnego Puszczy Kaszubskiej w bliskim sąsiedztwie Jeziora Lubowidzkiego na wschodzie. Oddalone o ok. 80 km na zachód od Gdańska.
Lębork leży ok. 30 km od Morza Bałtyckiego w pradolinie Łeby-Redy. Prawa miejskie otrzymał 6 stycznia 1341. We wczesnym średniowieczu ta słowiańska osada nosiła nazwę Lewino i należała do książąt Pomorza Gdańskiego. Lębork początkowo należał do Rzeczypospolitej, lecz jego położenie sprawiało, że przechodził niekiedy we władanie Prusaków i Niemców, jako Lauenburg. Ostatecznie, po II wojnie światowej stał się miastem polskim.
Ośrodek przemysłu elektromaszynowego, spożywczego, mineralnego (cegielnia Wienerberger) oraz lekkiego. Warte zobaczenia są mury miejskie wraz z wieżami, kościół pw. św. Jakuba, miejski ratusz, budynek sądu (dawny zamek) oraz muzeum. Niedaleko miasta znajdują się dwa lotniska wojskowe: w Siemirowicach (21 km) oraz nieczynne w Lędziechowie (15 km), obecnie w likwidacji.
Spis treści  [ukryj]
1 Geografia
1.1 Użytkowanie gruntów
1.2 Dzielnice i osiedla Lęborka
1.3 Położenie geograficzne
2 Demografia
3 Historia
3.1 Czasy panowania zakonu krzyżackiego
3.2 We władzy książąt pomorskich i Korony
3.3 Panowanie brandenbursko-pruskie
3.4 Po wojnach napoleońskich
3.5 Lata rozwoju powiatu lęborskiego
3.6 Rządy Roberta Mittenzweya
3.7 Pod znakiem swastyki
3.8 Lębork powojenny
4 Zabytki Lęborka
5 Komunikacja i transport
5.1 Komunikacja samochodowa
5.2 Kolej
5.3 Zakład Komunikacji Miejskiej
6 Edukacja
7 Kultura
8 Sport i Turystyka
8.1 Obiekty sportowe
8.2 Kluby
9 Wspólnoty religijne
10 Współpraca międzynarodowa
11 Ludzie związani z Lęborkiem
12 Zobacz też
13 Przypisy
14 Bibliografia
15 Linki zewnętrzne
Geografia[edytuj]

Według danych z roku 2002, Lębork ma obszar 17,86 km², w tym: użytki rolne 29%, użytki leśne 19%[3].
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 17,86 km²[4]. Miasto stanowi 2,53% powierzchni powiatu.
Użytkowanie gruntów[edytuj]
Ogółem: 1,786 ha, w tym:
użytki rolne: 682 ha,
grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia : 348 ha,
grunty pod wodami: 12 ha,
grunty zabudowane i zurbanizowane: 706 ha.
Nieużytki: 30 ha
Tereny różne: 8 ha[5]
Dzielnice i osiedla Lęborka[edytuj]
Dzielnice: Centrum, Sportowa, Drętowo, Piecewo (gm. Nowa Wieś Lęborska), Zatorze, Nowy Świat
Osiedla: Komuny Paryskiej, Czołgistów, Roszarnicze, Przytorze, Zatorze, Sportowa, I Armii Wojska Polskiego, Sikorskiego, Zwycięstwa, Legionów Polskich / P. Wysockiego
Położenie geograficzne[edytuj]
Lębork znajduje się w Pradolinie rzeki Łeby oprócz części miasta na wschód od ulicy Kossaka i na północ od ulicy Gdańskiej. Ta część Lęborka znajduje się już na Wysoczyźnie Żarnowieckiej do której zalicza się również Wzgórze Czartoryja.
Większa część miasta położona jest na wysokości 17 - 25 m n.p.m. Najniższy punkt Lęborka znajduje się w okolicy oczyszczalni ścieków i zakończenia ulicy Pionierów o wysokości ok. 14,9 m n.p.m. Obecnie najwyższy punkt miasta to Dębogóra 92,2 m n.p.m., która znajduje się za jednostką wojskową i należy do Pojezierza Kaszubskiego[6].
Demografia[edytuj]

Dane z 30 czerwca 2004[7]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 35 146 100 18 246 51,9 16 900 48,1
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 1967,9 1021,6 946,2
Historia[edytuj]

Liczba mieszkańców
Rok Ludność Zmiana (%)
1756 1115
1763 1143 2,5%
1772 1267 10,8%
1780 1419 12%
1792 1424 0,4%
1803 1608 12,9%
1812 1481 –7,9%
1816 1605 8,4%
1821 1864 16,1%
1831 2621 40,6%
1840 3465 32,2%
1843 3779 9,1%
1850 4979 31,8%
1860 5285 6,1%
1861 5472 3,5%
1864 5787 5,8%
1871 6764 16,9%
1875 7165 5,9%
1880 7546 5,3%
1885 7214 –4,4%
1890 8055 11,7%
1895 9035 12,2%
1900 10 442 15,6%
1905 12 502 19,7%
1910 13 916 11,3%
1913 15 220 9,4%
1914 15 820 3,9%
1918 13 560 –14,3%
1919 15 242 12,4%
1933 18 962 24,4%
1. praca zbiorowa pod red. Józefa Borzyszkowskiego: Dzieje Lęborka. Lębork – Gdańsk: Bernardinum, 2009. ISBN 978-83-60731-06-2.
2. Historia strony
Liczba mieszkańców
Rok Ludność Zmiana (%)
1939 19 114
1945 19 000 –0,6%
1950 15 400 –18,9%
1955 18 300 18,8%
1960 21 200 15,8%
1965 23 300 9,9%
1970 25 000 7,3%
1975 26 600 6,4%
1980 29 200 9,8%
1985 32 000 9,6%
1990 34 300 7,2%
1995 36 300 5,8%
1998 37 000 1,9%
2000 37 000 0%
2004 35 154 –5%
2005 35 000 –0,4%
2006 35 860 2,5%
2007 34 805 –2,9%
2008 34 681 –0,4%
2009 34 657 –0,1%
2010 34 581 –0,2%
2011 35 789 3,5%
1. praca zbiorowa pod red. Józefa Borzyszkowskiego: Dzieje Lęborka. Lębork – Gdańsk: Bernardinum, 2009. ISBN 978-83-60731-06-2.
2. Historia strony
3. Rocznik demograficzny 2009
4. Stan z 30.06.2009
5. W 1945 roku podano najniższy i najwyższy szacunek władz miejscowych: 19 000 i 13 500.
Czasy panowania zakonu krzyżackiego[edytuj]
Teren Lęborka zamieszkiwano już w odległych czasach. Na północ od miasta istniała osada wiejska Lewino. Ziemię tę w latach 1309-1311 nabyli Krzyżacy, którzy potem ściągnęli tu osadników z Niemiec. 1 stycznia 1341 r. gród lokowano na prawie chełmińskim. Lębork miał zasadźcę (przyszłego sołtysa) Rutgera von Emmericha, stał się też siedzibą krzyżackiego prokuratora, tj. zarządcy. Od ok. 1365 r. do 1454 r. rządził nim wójt.
W mieście zbudowano zamek, młyn, browar, spichlerz, tartak, garbarnię i mury obronne (ukończone w 1363 r.) z kilkoma bramami i basztami, częściowo zachowane. W XIV w. postawiono kościół św. Jakuba, należący wraz z całą parafią, istniejącą co najmniej od 1343 r., do diecezji kujawskiej z siedzibą we Włocławku, w której potem wyodrębniono dekanat lęborski (1435). Przy kościele istniała szkoła, w mieście był też szpitalik, a właściwie dom dla ubogich. Odbywały się jarmarki. Lębork miał kształt kwadratu z centralnym placem (ob. plac Pokoju), na którym w XV w. postawiono ratusz, rozebrany w 1874 r.
W 1379 r. podpisano tu układ graniczny między zakonem krzyżackim a księciem słupskim Warcisławem VII, potem kilkakrotnie tutaj odnawiany, m.in. w 1384 i 1386 r. W 1409 r. na zamku lęborskim przebywał Ulrich von Jungingen. Po bitwie pod Grunwaldem miasto znajdowało się w rękach polskich oraz sprzymierzonego księcia Bogusława VIII, ale w 1411 r., na mocy traktatu pokojowego, znów trafiło się Krzyżakom. W 1440 r. miasto wstąpiło do antykrzyżackiego Związku Pruskiego. W wojnie trzynastoletniej wsparło stronę polską, a po pokoju toruńskim (1466) znalazło się znów w polskich rękach.
We władzy książąt pomorskich i Korony[edytuj]
W 1455 r. dostali Lębork od króla polskiego w lenno książęta pomorscy i (z przerwami) panowali w nim do 1637 r. Największą taką przerwą były lata 1460-1466, gdy książę Eryk II znów przekazał Lębork Krzyżakom, od których go potem odkupił.
W l. 1474-1523 lenno lęborsko-bytowskie posiadał Bogusław X. W ramach tzw. rekognicji regularnie odnawiali je kolejni książęta, czyli Jerzy I, Barnim IX, Jan Fryderyk i in. Ten ostatni był w Lęborku w 1575 r., w roku, w którym pożar objął tutejszy zamek. W poł. XVI w. zaprowadzono tu luteranizm. Jego wyznawcy mieli swój zbór w budynku ratusza.
W 1637 r. król Władysław IV Waza włączył starostwa lęborskie i bytowskie do województwa pomorskiego. W 1640 r. starostą tutejszym został Reinhold von Krockow i był nim do roku 1657, czyli przejścia tych ziem we władanie elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma I. To polskie „dwudziestolecie” było dla powiatu ogólnie korzystne.
Ziemia lęborska zwana była Dominia Louwenburgense[8] i Seigneuries de Louwenborch[9].
Panowanie brandenbursko-pruskie[edytuj]
Traktaty welawsko-bydgoskie (1657) przekazały ziemię lęborską w ręce Brandenburgii. Na arenę dziejów wszedł wtedy „Lauenburg in Pommern”, tak nazywany dla odróżnienia od swego imiennika w północnych Niemczech.
W poł. XVII w. Lębork, stolica dystryktu lęborsko-bytowskiego, miał 150-200 domów i ok. tysiąca mieszkańców, w dużej części zajętych rolnictwem, w tym hodowlą bydła i owiec. Czasy te były okresem cierpień, nieporozumień, konfliktów i plag. Połowa wieku XVIII to lata nieurodzajów w rolnictwie (1747-1750), które stanowiły kulminację trzydziestoletniego kryzysu gospodarczego na Pomorzu w l. 1733-1763. Dużą część miasta zniszczył kolejny pożar 11 listopada 1751 r.
Z powodu pogranicznego położenia Lęborka istniał tu stały garnizon (1714-1792). Czasy rozbiorów, a potem inkorporacja starostwa lęborsko-bytowskiego do Prus (1772/1773), były okresem kryzysu. Przełom XVIII/XIX w. to z kolei stagnacja. Natomiast prawdziwą ruinę Lęborka spowodowały wojny napoleońskie. W 1806 r. gościła tu b. pruska królowa Luiza, najpewniej na zamku.
Po wojnach napoleońskich[edytuj]
W 1808 r. w półtoratysięcznym grodzie powstała gmina miejska, a także zaczął działać sąd powszechny. Nieco wcześniej pobudowano nową szkołę. Zaś dokładnie w 1815 r. na mapie miasta pojawił się prowizoryczny szpital. Ten rok przyjmuje się za koniec kryzysu, oznacza on też powstanie powiatu lęborsko-bytowskiego, który przetrwał do roku 1846. W Lęborku mieścił się powiatowy sejmik i siedziba landrata.
Rok po powstaniu gminy odbyły się pierwsze wybory do rady miejskiej, z której wybierano zarząd, czyli magistrat oraz burmistrza. Zdarzyły się już wtedy w historii Lęborka lata sporej stabilizacji w kręgach władzy i burmistrzowie zasiadali na swym stołku przez lat kilkanaście. Należeli do opcji konserwatywnej.
Lata rozwoju powiatu lęborskiego[edytuj]
Reforma z roku 1846, która odcięła Bytów i zmniejszyła powiat do ok. 1200 km², niewiele zmieniła Lębork. Miał on ok. 4 tys. mieszkańców i dopiero stawał się prawdziwym miastem. Ale już krótko potem miasto odżyło. W 1855 r. powstała nowa szkoła, a potem, w 5-letnich odstępach, dwie szkoły średnie. Już ok. 1857 r. zbudowano tu odlewnię żelaza, rozwinęło się też budownictwo i przemysł drzewny. W 1860 r. utwardzono drogę na Bytów, w 1861 r. założono tu bank, a w 1862 r. powstała wozownia i połączenie telegraficzne. Zaczęto stawiać świątynię ewangelicką, poświęconą pod koniec 1866 r. i znaną jako kościół Zbawiciela. Na scenie politycznej pojawiły się stronnictwa liberalne i katolickie, zorganizowali się też kombatanci (1861), potem rozkrzewiając się w 3 różne „vereiny”.
Następne lata to kontynuacja ewidentnego rozwoju miasta. W 1870 r. utwardzono drogę na Łebę, dociągnięto do Lauenburga i. Pom. linię kolejową i postawiono dworzec. W 1873 r. stanął krótko istniejący szpital (przy dzisiejszej ul. Łokietka), rok później zakłady włókiennicze, a w 1875 r. roszarnia na lęborskich peryferiach. Działały też tartaki, cegielnie i mała fabryka maszyn. W kolejnym roku powstało progimnazjum oraz 7-klasowa szkoła dla głuchych. Zaś w 1874 r. postawiono pomnik żołnierzy poległych na froncie francuskim, na placu przed kościołem ewangelickim, ob. pw. Królowej Korony Polskiej. W tym samym roku przyznano pierwsze honorowe obywatelstwo Lauenburga; otrzymał je kanclerz Otto von Bismarck.
Ostatnia ćwiartka XIX wieku to znów trudne czasy. W 1877 r. padł lęborski bank, a 3 lata później zaczęły się masowe wyjazdy do pracy w głąb Niemiec i do Ameryki. Przez ok. 5 lat emigracyjnej „gorączki” z Lęborka wyjechało kilkaset osób, przez co jego populacja spadła. Ubytki powoli nadrobiono i w 1890 r. miał on ok. 8 tys. mieszkańców i średnio co 5 lat zwiększał tę liczbę o kolejny tysiąc. Przewagę mieli Niemcy. Odsetek Polaków i Kaszubów łącznie był tu jednocyfrowy.
W 1819 r. w Lauenburgu powstało Bractwo Strzeleckie, jedna z najdobitniej i najdłużej zaznaczających się w życiu ówczesnego miasta instytucji. W połowie XIX w. ruszyło życie chóralne. Z roku 1885 r. mamy informacje o pierwszych stałych inicjatywach teatralnych, a z 1890 r. – o szykowaniu ekspozycji paramuzealnej. Do szkoły w Lęborku chodził słynny wynalazca Paul Nipkow.
W l. 1882-84 r. zakon joannitów pobudował w Lęborku szpital, w efekcie czego 3 lata później zamknięto placówkę przy Łokietka. Wtedy też zaczęto budować tu wielki zakład dla psychicznie chorych, w pięknej podleśnej okolicy, po wojnie zajętej przez wojsko i klub sportowy. W 1888 r. powstał solidny most przez Łebę, obecnie w ciągu ul. Armii Krajowej. Dwa lata później zbudowano miejską rzeźnię oraz bardzo słynną w swoim czasie i wielką rozmiarami fabrykę zapałek. Eksportowała ona swe wyroby nawet do Ameryki Płd., a dotrwała do II wojny. Przez pewien czas była największym zakładem pracy w Lęborku.
Ok. 1893 r. zaczął się rozwijać tu ruch sportowy, więc zbudowano dlań odpowiednią salę (1896). W 1898 r. postawiono gazownię, umiejscowioną w pobliżu dworca. Zainstalowano w mieście telefon (1897), pociągnięto linie kolejowe do Łeby i Bytowa (1899-1900). Postawiono i rozbudowano szkoły oraz (za pokaźny kredyt) nowy ratusz, który otwarto 5 stycznia 1900 r. Obecnie jest on również siedzibą Urzędu Miasta.
Rządy Roberta Mittenzweya[edytuj]
W 1904 r. burmistrzem Lęborka został prawnik dr Robert Mittenzwey. Osiągnięcia jego pierwszej kadencji to budowa muszli koncertowej (1905), otwarcie 2 odlewni i poczty (1905) oraz rozbudowa połączeń telefonicznych (1907). Rok później, za ks. Paula Broschkiego, udało się wyremontować kościół św. Jakuba, zniszczony przez silny wiatr w 1818 r. Jest to od tego momentu jedna z wizytówek miasta. Również w 1908 r. postawiono na lęborskim rynku pomnik wielkiego elektora Fryderyka Wilhelma, który stał do końca wojny.
Za Mittenzweya (1904-1930) otwarto linię kolejową do Kartuz (1905) i krótką trasę towarową (1910), zlikwidowaną w poł. lat 20-tych. Powstały nowe szkoły: gimnazjum (1905), zawodowa (1906) i katolicka (1913), jak też zakłady pracy, zaś w 1912 r. miał tu miejsce jedyny podobno wówczas strajk, bardzo krótkotrwały. Ok. 1910 r. uruchomiono kino, późniejszy „Schauburg”, na ul. Gdańskiej. W 1911 r. na wschód od miasta postawiono charakterystyczną dla sylwetki Lęborka wieżę ciśnień na tzw. Górze Wilhelma, zwaną z kolei Wieżą Bismarcka, a rok później założono pierwsze wodociągi i kanalizację. W 1914 r. w Lęborku zagościła elektryczność. Przy ul. Gdańskiej postawiono wtedy również przytułek dla ubogich, zwany szpitalem św. Jerzego. Przed samą wojną stanął też budynek landratury, obecnie użytkowany przez Starostwo.
Przez całą I wojnę światową Lębork „gościł” jeńców rosyjskich, z których kilkunastu tu zmarło. Niepokoje zaś zaczęły się po wojnie, wraz z falą strajków robotniczych i aktywizacją działań komunistycznych, nacjonalistycznych i innych, ale przede wszystkim wraz z groźbą oddania Lęborka i powiatu Polakom. Mieszkańcy byli zdecydowanie temu przeciwni i postawili na swoim. Po tzw. delimitacji „kreis Lauenburg” pozostał w granicach Republiki Weimarskiej, a potem III Rzeszy. Był tam peryferią.
W mieście rządził nadal R. Mittenzwey, a landratem od 1918 r. był Arnold Kressmann. W 1919 r. powstała tu Powiatowa Rada Ludowa, która istniała jednak krótko. Doszło nawet do strzelaniny, ale kontrakcja konserwatystów, w tym wprowadzenie w 1920 r. stanu wojennego, uspokoiło nastroje. Ostateczne przeprowadzenie granicy polsko-niemieckiej, która w tym rejonie przechodziła przez Paraszyno i Strzebielino Morskie, bardzo w tym pomogło.
Miasto wydatnie odcięto jednak od źródeł surowców dla jego fabryk, jak i rynków zbytu, integracja zaś z resztą niemieckiego państwa przebiegała wolno. Nastał kryzys i ok. 10% bezrobocie, pozamykano niemal wszystkie fabryki, mieszkańcy zaś zaczęli przenosić się do Berlina i zachodnich Niemiec oraz emigrować. Część szukała szczęścia w Polsce, w nielegalnym przerzucaniu ludzi i przemycie towarów przez granicę.
Pozytywne strony lat 20. w Lęborku to rozbudowa sieci elektrycznej, uruchomienie miejskich busów (1920) i równoczesna budowa kolejnej szkoły (powojennego rolniczaka), a potem nawet kilkuletnia ofensywa budowlana, gdzieś od 1926 r. Wtedy m.in. postawiono jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów Lęborka – liceum ogólnokształcące, w stylu lekko archaizującym jak na tamte czasy. Postawiono je niemal błyskawicznie i otwarto w 1928 r. Po nastaniu III Rzeszy przemieniono je w Wyższą Szkołę Nauczycielską. W tym samym roku postawiono kolejny pomnik poległych, tym razem w I wojnie światowej.
Pod znakiem swastyki[edytuj]
Również w 1928 r. założono w Lęborku pierwszą komórkę NSDAP. Choć działały tu dwie silne partie obszarniczo-ludowe (DVP i DNVP) i komuniści (KPD), to właśnie partia hitlerowska zdobyła sobie w regionie błyskawicznie wielkie powodzenie. W 1932 r. uzyskała 60% poparcie i miała większość w powiecie. Wpłynęła na to niewątpliwie wizyta Adolfa Hitlera w Lauenburgu 5 kwietnia 1932 r.
Rządy nazistów spowodowały wymianę ekipy władającej miastem i powiatem. Kressmann był landratem do 1934 r., po nim to stanowisko piastowali Gustav Berlin (do 1936 r.) i Arthur Heemann, natomiast po Mittenzweyu Lęborkiem rządzili Franz Schiffer i (od 1936 r.) Ulrich Kruse. Wiele do powiedzenia mieli tutejsi szefowie partii nazistowskiej, czyli kreisleiterzy: Willy Fruggel, Ernst Müller, Heinz Mell i Friedrich W. Malmendier (1939-1945). Szefem lęborskiego SA był m.in. Arno Schiefner, zaś Hitlerjugend – Benno Magdalinski.
W mieście zainstalowano batalion SS, któremu też przydzielono budynki na regularne szkolenia. Później powstał tu oddział Waffen-SS, działały też komórki Niemieckiej Służby Pracy, korpusu lotniczego, Związku Niemieckich Dziewcząt czy wspomnianego Hitlerjugend. W 1939 r. pobudowano zaś osiedle dla członków SA, które z odpowiednim propagandowym nagłośnieniem otwarto. Wśród regularnych imprez odbywały się tu „Dni Niemczyzny”. Nazistom udało się zlikwidować bezrobocie, choć średni poziom życia przeciętnego obywatela był daleki od luksusu.
W listopadzie 1938 r., czyli identycznie jak w całej Rzeszy, przeprowadzono tu akcję oczyszczania miasta z Żydów. W nieustalonym dokładnie momencie zlikwidowano też lęborski szpital psychiatryczny, a jego pacjentów najprawdopodobniej wymordowano.
Przed samą wojną zbudowano w mieście dodatkowe koszary dla wojska i umocnienia. Skoncentrowano tu 4 Grupę Armii „Północ” gen. Günthera von Klugego, która we wrześniu 1939 r. uderzyła na północny wschód i zajęła polskie Pomorze. Przyłączono je do „macierzy” i 20-tysięczny już Lębork przestał być miastem pogranicznym.
Ok. 4 tysięcy młodych mężczyzn z miasta wcielono do wojska, z których ok. połowa padła ofiarą wojny. W Lęborku pracowały zakłady produkujące części lotnicze; zatrudniano tu kobiety, robotników przymusowych, jeńców wojennych i więźniów obozu Stutthof. Większość z nich zginęła.
Pod koniec wojny ogólniak zamieniono na szpital polowy. Od listopada 1944 r. miasto przeżywało napływ uchodźców z Prus Wschodnich, których lokowano prowizorycznie w większych budynkach publicznych, szkołach i przy kościołach. Szkoły działały do końca stycznia 1945 r., a na początku marca ogłoszono ewakuację. Kilka obiektów zniszczono i zaminowano, miasto przetrwało więc wyzwolenie w stanie nadającym się do zamieszkania. Do dziś stoi spora ilość przedwojennych obiektów.
Lębork powojenny[edytuj]
Oficjalną datą zdobycia Lęborka jest 10 marca 1945 r. Do miasta weszły oddziały 3 korpusu pancernego gen. Aleksieja Panfiłowa. Bohatersko mieli przy tym polec lejtnant Boris Dmitrijewski, pamięć o którym potem w Lęborku kultywowano, oraz plut. Henryk Keller. Walk było niewiele, ale żołnierze radzieccy puścili z dymem kawał miasta. Lębork przejęła komendantura wojskowa Armii Czerwonej. Jej samowolne panowanie trwało do czerwca/lipca 1945 r.
W Poczdamie zdecydowano o przyznaniu Lęborka Polsce i deportacji Niemców. Na ich miejsce przybyli ludzie z południa, z centrum, z lubelskiego oraz depatrianci z Kresów Wschodnich tworząc „mozaikę ludnościową”. Przez pierwsze 5 lat po wojnie Lębork zgromadził ok. 15 tysięcy obywateli; do stanu przedwojennego dochodził też przez prawie 15 lat.
10 kwietnia 1945 r. pojawiła się tu tzw. „szturmówka łódzka”, czyli grupa działaczy PPR z Łodzi. Działała w warunkach dwu-, a nawet trójwładzy, bo teoretycznie władał jeszcze tym terenem pełnomocnik rządu RP na obwód lęborski. Ale udało się wtedy m.in. otworzyć szpital, w czym zasłużył się dr Julian Węgrzynowicz, zaprowadzono podstawowe media i komunikację, powstały pierwsze warsztaty i sklepy, zaczęto też uruchamiać kolej, pocztę, usługi i zakłady pracy. Sukcesywnie przyjmowano nowych mieszkańców i ekspediowano dotychczasowych. Przeprowadzono weryfikację i rehabilitację chętnych. Jeszcze w 1945 r. ruszyła spółdzielczość, branża kulturalna, szkoły, przedszkola, kursy dla analfabetów oraz życie sportowe.
7 lipca 1945 r. powiat lęborski włączono do woj. gdańskiego. Organizowały się rady miasta i powiatu oraz urzędy. Pierwszym burmistrzem Lęborka był Stanisław Zajączkowski. Rządził jednak krótko, a przez następne lata rotacja urzędników była tu dość imponująca. Wiązało się to ze zwalczaniem silnego w powiecie PSL-u i konsolidacją tzw. partii robotniczych. Do 1950 r. te sprawy zakończono i Lębork się względnie uspokoił. Oprócz likwidacji sektora prywatnego w przemyśle i handlu, zreformowano wówczas administrację i praktycznie wszystkie istotne sprawy oddano w ręce Miejskiej Rady Narodowej. Wcześniejszego starostę zastąpił jej przewodniczący. Został nim Stanisław Sikorski.
Trzy kolejne dekady PRL-u, a potem czwarta, to lata mozołu i awansu, drobnych sukcesów i powolnego przekształcania miasta. Co kilka lat otwierano tu nowy zakład pracy, m.in. po to, by zatrzymać lęborczan w Lęborku. Wśród nich były: przetwórnia torfu (1955), nowe cegielnie (1957, 1972 i in.), słynne Zakłady Wytwórcze Aparatury Radiowej (1961), wielki Zakład Remontowy Maszyn Budowlanych (1973) czy filia słupskiej fabryki butów „Alka”. Pobudowano nowe bloki i osiedla wokół istniejącego miasta. W 1974 r. połączono je liniami autobusowymi. Rok później wydatnie rozbudowano lęborski szpital. Dla lęborczan otwarto dom handlowy „Jantar” (1973), supersam (1975) i Dom Rzemiosła (1978), wszystkie przy centralnym Placu Pokoju. Przez lata charakterystycznym obiektem miasta była wielka księgarnia na początku ul. Staromiejskiej, obecnie nieistniejąca.
Najbardziej znanym lęborczaninem jest poeta Mieczysław Stryjewski, patron znanego konkursu dla literatów (i peryferyjnej ulicy), który spędził tu połowę życia. Pamięci godni są też: kompozytor Juliusz Mowiński, działacz muzyczny Mieczysław Michalski (patron Szkoły Muzycznej i przyległego parku), lokalni pasjonaci historii Artur Dubiel, Elżbieta Skarbek i Roman Szmelter. W latach 60-tych Lębork miał swego posła w Sejmie PRL, a była nim Waleria Fegler. Wielkim dokumentalistą i propagatorem Lęborka był Stefan Fikus, założyciel tutejszego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, poeta, pisarz i animator kultury kaszubskiej. To dzięki niemu kaszubskość jest obecnie tak wyraźnie zaznaczającą się opcją dla szukających swej tożsamości mieszkańców niekaszubskiego Lęborka. W tym roku Zjazd Kaszubów odbywał się właśnie w tym mieście.


Ulica Staromiejska w Lęborku


Zamek krzyżacki, obecnie siedziba sądu


Wieża ciśnień w Lęborku
Zabytki Lęborka[edytuj]

Kościół św. Jakuba (1345) lub (XIV/XV)
Mury obronne (1341–1363)
Baszta Bluszczowa (1363)
Zamek Krzyżacki (1341-1363)
Młyn i tzw. „Dom Młynarza” (XIV-XV)
Spichlerz solny (XVI)
Ratusz miejski (1900)
Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski (1870)
Kaplica ewangelicka (d. cmentarna) (ok. 1870), ul. I Armii Wojska Polskiego 47
Kamienice mieszczańskie (m.in. ul. Staromiejska)(XIX-XX)
Budynek poczty (1905)
Układ urbanistyczny Starego Miasta.
Budynek Banku ul. Armii Krajowej.
Kamienica ul. Armii Krajowej 7.
Budynek Biblioteki ul. Armii Krajowej.
Budynek byłej Przychodni Rejonowej ul. Armii Krajowej 16.
Budynek Dawnej Szkoły Żeńskiej, obecnie Liceum Ogólnokształcące nr 1 (1926-1929)
Kamienica ul. Armii Krajowej 13.
Komunikacja i transport[edytuj]

Komunikacja samochodowa[edytuj]
Lębork leży na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 6 (planowana S6) i i drogi wojewódzkiej nr 214. Boczne drogi prowadzą również w stronę Linii i Choczewa.
Kolej[edytuj]
Przez Lębork przebiegają linie kolejowe:
202 Gdańsk – Stargard Szczeciński
229 Pruszcz Gdański – Łeba
237 Lębork – Maszewo Lęborskie
W Lęborku znajduje się stacja Lębork oraz przystanek Lębork Nowy Świat.
W Lęborku krzyżują się relacje kolejowe Berlin – Szczecin – Koszalin – Słupsk – Lębork – Gdynia i w letnim sezonie Łeba – Lębork. Lębork jest także połączony z trójmiastem SKM, czyli Szybką koleją miejską
W lipcu 2011 z dworca PKP w Bytowie wyruszył specjalny pociąg Transcassubia, który zawiózł bytowskich i innych Kaszubów na XIII Zjazd Kaszubów do Lęborka. W Lipuszu połączono dwa składy pociągów – z Chojnic i Bytowa, dalej razem dotarły one do Lęborka. 23 lipca 2011 odbył się tu XIII Zjazd Kaszubów z udziałem premiera D. Tuska.
Zakład Komunikacji Miejskiej[edytuj]
W Lęborku istnieje komunikacja autobusowa. Zasięg, do którego dojeżdżają autobusy sięga osiedli miejskich, ale także pobliskich miejscowości. Obecnie kursuje 6 linii, od nr 1 do nr 6.
Edukacja[edytuj]

 Osobny artykuł: lista szkół w Lęborku.
Kultura[edytuj]

Zespół Pieśni i Tańca Ziemia Lęborska
Imprezy
Międzynarodowy Zlot Historyczno-Militarny (maj)
Jarmark świętego Jakuba (lipiec)
Turniej rycerski (lipiec)
Lęborskie powitanie lata (maj)
Lęborska majówka (maj)
Lęborski Tydzień Kultury Chrześcijańskiej (październik)
Lęborskie pożegnanie lata (sierpień)
Sport i Turystyka[edytuj]

Obiekty sportowe[edytuj]
Pływalnie Miejska „Rafa”, ul. Olimpijczyków 31
Korty Tenisowe CSiR, ul. 9 Maja 1
Stadion Miejski, ul. Kusocińskiego 56
Jezioro Lubowidz
Skate Park, ul. 9 Maja 1
Boisko do piłki siatkowej (plażowej), ul. 9 Maja 1
Hala Miejska, ul. Piotra Skargi 52
Boisko Miejskie, ul. Piotra Skargi 52
Boisko Miejskie, ul. Plac Piastowski 11
Kluby[edytuj]
Pogoń Lębork (piłka nożna, koszykówka, tenis stołowy)
Uczniowski Klub Sportowy „Trójka” (piłka nożna)
Miejski Uczniowski Klub Sportowy „Ratusz Lębork” (piłka nożna)
UKS Jedynka Solex Lębork (pływanie)
Lęborski Klub Biegacza „Braci Petk” (biegi)
Ludowy Uczniowski Klub Sportowy „Olimp” (tenis stołowy)
UKS Jedynka Lębork (żeglarstwo)
Lęborskie Stowarzyszenie Sympatyków Sportu (lekkoatletyka)
Stowarzyszenie Przyjaciół Siatkówki Lębork (siatkówka)
Klub Karate „Shotokan” (karate)
Szkoła Czarnego Smoka „Hei Long Shu Kung Fu” (kung- fu)
Klub Sportowy LOK „Lider” (strzelectwo)
Klub Karate Okinawan Goju-Ryu (karate)
Lęborskie Towarzystwo Sportowe (Triathlon, kolarstwo szosowe, biegi)
LUKS OLIMP Gimnazjum nr 2 (Piłka nożna)
Olimp 2 Gimnazjum (Piłka nożna)
Ratusz Lębork (Piłka nożna)
Imprezy sportowe:
Międzynarodowy Maraton Ekologiczny Tomasza Hopfera (czerwiec)
Ogólnopolskie Zawody Jeździeckie w skokach przez przeszkody (lipiec)
Bieg świętego Jakuba (lipiec)
Wspólnoty religijne[edytuj]

 Zobacz też: synagoga w Lęborku.
Kościół ewangelicko-augsburski
Kościół rzymskokatolicki
Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lęborku
Parafia św. Maksymiliana Marii Kolbego w Lęborku
Parafia św. Jakuba Apostoła w Lęborku
Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Lęborku
Parafia św. Jadwigi Śląskiej w Lęborku
Parafia Miłosierdzia Bożego w Lęborku
Kościół zielonoświątkowy
Zbór „Ziarno Nadziei”
Świadkowie Jehowy[10].
Zbór
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta partnerskie[11]:
 Niemcy – Lauenburg/Elbe – od 29 września 2001
 Luksemburg – Dudelange – od 29 września 2001
 Francja – Manom – od 29 września 2001
Miasta współpracujące[12]:
 Włochy – Agnone – od 16 kwietnia 2003
 Litwa – Kretinga – od 16 kwietnia 2004
 Rumunia – Turda – od 16 kwietnia 2004
 Ukraina – Sokal – od 1996
 Niemcy – Gummersbach – od 1996
 Niemcy – Stralsund
 Węgry – Mezőszilas
Ludzie związani z Lęborkiem[edytuj]

 Osobna strona: Kategoria:Ludzie związani z Lęborkiem.
Zobacz też[edytuj]

Lębork (stacja kolejowa)
Stary cmentarz żydowski w Lęborku
Nowy cmentarz żydowski w Lęborku
Nowa Hanza
1 Gdańska Brygada Obrony Terytorialnej
ziemia lęborsko-bytowska

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1