czwartek, 20 września 2012

Krzeszowice


Krzeszowice

Państwo Polska
Województwo małopolskie
Powiat krakowski
Gmina Krzeszowice
gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja krakowska
Założono 1286
Prawa miejskie 1933
Burmistrz Czesław Bartl
Powierzchnia 16,92[1] km²
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
10 007[1]
586 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 12
Kod pocztowy 32-065
Tablice rejestracyjne KRA
Położenie na mapie Polski


Krzeszowice
50°08′N 19°38′E
TERC
(TERYT) 2121506064
Urząd miejski
ul. Ogrodowa 1
32-065 Krzeszowice
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Krzeszowice w Wikisłowniku
Strona internetowa


Położenie Krzeszowic na terenie Wolnego Miasta Kraków (1815-1846)


Urząd Miejski przy ul. Grunwaldziej


Łazienki Zofia widok z Parku Bogdackiego


Kapliczka jako zbiornik wody siarczanej


Zdrój Główny.


Stary Pałac Potockich przy ul. Ogrodowej


Dawna oficyna pałacu Vauxhall


Jedna z byłych synagog przy ul. Wąskiej


Pałac Potockich w Krzeszowicach.


Kościół św. Marcina


Pałac Vauxhall.


Willa Japonka przy ul. Ogrodowej


Popiersie Olgi Drahonowkiej-Małkowskiej.


Rondo Jana Pawła II z ul. Wyki (po prawej str.), ul. Daszyńskiego (w środku) i ul. Walkowskiego (po lewej)


Rynek z budynkiem tzw. Kółkiem


Wieża ciśnień w ciągu ul. Daszyńskiego, z nadajnikami sieci Orange oraz przejazd kolejowy


Krzeszowice (stacja kolejowa) przy ul. Kolejowej.


Prywatny pałacyk z pocz. XXI w. (przy ul. Kościuszki)


Budynek banku PKO BP (widok od strony wschodniej, przy ul. Kościuszki; na pierwszym planie fragment otoczenia Sali Królestwa Świadków Jehowy.


Sala Królestwa Świadków Jehowy wraz z otoczeniem (ul. Kościuszki).


Most na Krzeszówce na granicy miasta (ul.Daszyńskiego) z Tenczynkiem.


Ulica Wyki.


Kamieniołom wapienia na osiedlu Czatkowice.
Krzeszowice – miasto w woj. małopolskim, w powiecie krakowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Krzeszowice. Jest jednym z ośrodków miejskich aglomeracji krakowskiej. Według danych z 30 września 2009 miasto miało 10 007 mieszkańców. Położone jest ok. 25 kilometrów na zachód od centrum (18 km od granicy) Krakowa, przy linii kolejowej nr 133 (Kraków – Katowice) i przy drodze krajowej nr 79 (ul. Kościuszki, ul. Trzebińska) (południowa część miasta).
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. krakowskiego.
W latach 1928–1966 miasto miało status uzdrowiska o charakterze użyteczności publicznej.
Spis treści  [ukryj]
1 Środowisko geograficzne
2 Historia
3 Historia uzdrowiska
4 Zabytki
5 Turystyka
6 Media
7 Sport
8 Religia
9 Podział administracyjny miasta
9.1 Ulice
10 Przedsiębiorczość
11 Transport
12 Osoby urodzone w Krzeszowicach
13 Zobacz też
14 Przypisy
15 Linki zewnętrzne
Środowisko geograficzne[edytuj]

Gmina Krzeszowice położona jest w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, na obszarze Rowu Krzeszowickiego oraz Garbu Tenczyńskiego. Potrzaskana w czasie alpejskich ruchów górotwórczych płyta wyżyny kryje w sobie liczne intruzje magmowe, stąd na obszarze gminy występują: porfiry, dolomity, diabazy oraz tuf. Począwszy od dewonu, reprezentowane są tu wszystkie ery geologiczne. Wapienne podłoże Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej oraz Garbu Tenczyńskiego odsłania się w wielu miejscach, ukazując formy krasowe – liczne jaskinie, doliny krasowe oraz ostańce, należące do osobliwości tego regionu. Dla ochrony wszystkich tych niezwykłości w 1981 utworzono Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych. Jest ich 6, z czego 3 leżą częściowo na terenie gminy Krzeszowice: Rudniański – obejmujący niewielki wycinek Garbu Tenczyńskiego, Tenczyński – z pozostałą częścią Garbu Tenczyńskiego, Dolinki Krakowskie – z południową częścią Płaskowyżu Ojcowskiego.
Na terenie Czatkowic naukowcy z Instytutu Paleobiologii PAN odkryli szczątki prażaby czatkobatrach (Czatkobatrachus polonicus), w brekcji kostnej.
Historia[edytuj]

Pierwsza historyczna wzmianka o Krzeszowicach pochodzi z 1286, kiedy to biskup Paweł z Przemankowa nadał Fryczkowi Fretonowi z Bytomia przywilej na założenie w istniejącej już wsi Cressouicy sołectwa na zasadzie prawa magdeburskiego. W 1337 prawdopodobnie istniał tu już kościół. Według Długosza w 2. połowie XV w. w Krzeszowicach stał drewniany kościół pod wezwaniem św. Marcina, istniała szkoła, karczma i folwark plebański. W 1555 Krzeszowice stały się własnością Stanisława Tęczyńskiego i weszły w skład hrabstwa tęczyńskiego. W następnych latach były własnością m.in. Sieniawskich, Opalińskich, Czartoryskich, Lubomirskich, a od 1816 Potockich.
W XVII w. odkryto lecznicze właściwości tutejszych wód siarczanych. Pierwszy zapis o wykorzystaniu tutejszych wód siarczanych do leczenia bydła dokonany został przez miejscowego proboszcza, w kronice parafialnej zanotowano w 1625.
W 1778 książę August Czartoryski, w związku z organizacją uzdrowiska na bazie odkrytych źródeł wód o charakterze leczniczym, wybudował pierwsze łazienki, a w roku następnym zarejestrowano już pierwszych pacjentów. W związku z rozwojem uzdrowiska w latach 1783–1786 powstał pałacyk Vauxhall, a nieco później w 1819 budynek Łazienki Zielone (zwane od 1858 Zofia).
Zewnętrznym wyrazem znaczenia Krzeszowic był fakt, że w latach 1809–1815 i 1855–1867 stanowiły siedzibę oddzielnego powiatu krzeszowickiego, a później nadal mieścił się tutaj sąd powiatowy, który w 1886 objął swym zasięgiem 29 wsi. W latach 1815–1846 należało do Wolnego Miasta Kraków (Rzeczpospolita Krakowska).
Z fundacji Zofii Potockiej w 1829 powstał szpital dla pracowników dóbr tęczyńskich, który w czasie powstania listopadowego (1830–1831), z polecenia Artura Potockiego, został udostępniony powstańcom szukającym schronienia na terenie Rzeczypospolitej Krakowskiej. W latach 1842–1843 wybudowano Dom Schronienia im. Artura przeznaczony dla ubogich, a w latach 1832 i 1840–1844 neogotycki kościół według projektu K. F. Schinkla, którego wykańczanie trwało do 1874. W 1847 przeprowadzono przez Krzeszowice linię kolejową z Krakowa do Mysłowic (fragment linii Kraków – Wiedeń), zaś w 1850 Krzeszowice otrzymały przywilej na odbywanie jarmarków.
W związku z niewolą narodową miejscowa ludność zaangażowana była zarówno w powstaniu krakowskim (1846), jak i w powstaniu styczniowym (1863), dla którego okoliczne miejscowości stanowiły ważne punkty przerzutu broni i powstańców do Królestwa.
W latach 1850–1855 Potoccy wybudowali, według projektu F. M. Lanciego, pałac w stylu renesansu włoskiego. Wraz z rozpoczęciem budowy pałacu założono park krajobrazowy z cechami parku angielskiego. Pałac został zamieszkany w 1862, a drobne przeróbki, szczególnie wnętrz, trwały do 1870.
Pod koniec XIX wieku Krzeszowice przeżyły fazę intensywnego rozwoju przemysłowego i urbanistycznego. Powstały nowe zakłady produkcyjne: stycharskie i garncarskie (ok. 1880), tartak parowy (ok. 1894), fabryka beczek (ok. 1894), fabryka zaprawy fasadowej (1900), fabryka dachówek i drenów oraz fabryka farb ziemnych (1906), fabryka wyrobów cementowych i betonowych (1907). W 1910 miejscowość zamieszkiwało w 311 domach 2619 osób (w tym ok. 18% Żydów). Powierzchnia Krzeszowic wynosiła wówczas 733,6 ha.
W 1919 Rada Gminna wystąpiła z prośbą o przyznanie Krzeszowicom praw miejskich, które uzyskały je 3 grudnia 1924. Potwierdzenie praw miejskich Krzeszowice uzyskały 18 października 1933[2]. W tym samym roku powołano do życia Komitet Rozbudowy Miasta Krzeszowic, które popierało intensywny rozwój budownictwa prywatnego. Powstała dzielnica willowa Nowy Świat, zaczęto wznosić kamienice czynszowe trzy- i czterokondygnacyjne. W 1921 liczba mieszkańców Krzeszowic wyniosła 2993 osoby (w tym ponad 17% Żydów). Dziesięć lat później liczba ta wzrosła do 3391 osób.
8 października 1934 nastąpiła Katastrofa kolejowa w Krzeszowicach, w wyniku której śmierć poniosło 10 osób, a kilkanaście zostało rannych.
W 1939 liczba ludności miasta wzrosła do 3500 osób zamieszkujących 382 budynki, a miasto znalazło się na terenie Generalnego Gubernatorstwa, rok później Niemcy przebudowali i odrestaurowali pałac Potockich nazwany przez nich Haus Kressendorf, który stał się letnią rezydencją gubernatora Hansa Franka, nazwa miasta zmieniona została na Kressendorf. 1 kwietnia 1941 z miasta wysiedlono 481 osób narodowości żydowskiej. Z tej liczby po 1945 powróciło do Krzeszowic 46 osób.
Z początkiem lat 50. XX w. rozpoczęto budowę mieszkań dla robotników (obecne bloki przy ul. Danka i częściowo niska zabudowa bloków na ul. Targowej). W 1950 miasto liczyło 3446 mieszkańców. Wkrótce powiększono tereny kolejowe, powstały place składowe oraz fabryka materiałów budowlanych. Część rynku zamieniono na zieleniec z fontanną. W latach 1964–1969 nastąpiła reaktywacja ośrodka balneologicznego, nieczynnego od czasu II wojny światowej. W pobliżu łazienek odkryto dwa nowe źródła mineralne: solankowe i siarczane. Powstały osiedla bloków mieszkalnych i domów jednorodzinnych (w 1965 pięciokondygnacyjne bloki przy obecnej ul. Targowej i Armii Krajowej, w 1978 bloki przy ul. Długiej i Żbickiej oraz osiedle domków jednorodzinnych Ćmany, a w latach 1982–1984 bloki przy ul. Szarych Szeregów). W latach 60. i 70. XX w. powstały duże zakłady związane z przemysłem budowlanym i ogrodniczym. Na przełomie lat 70. i 80. XX w. zdecydowane większość mieszkań w nowo powstałych blokach zasiedlili mieszkańcy Krakowa oraz ludność spoza miasta.
W 1997 do miasta przyłączono Czatkowice (z terenami odkrywkowej Kopalni Wapienia „Czatkowice”), Żbik i część Woli Filipowskiej i Nawojowej Góry.
Historia uzdrowiska[edytuj]

Największe znaczenie dla współczesnego charakteru Krzeszowic jako uzdrowiska miał trzeciorzęd (60–1 mln lat p.n.e.), a ściślej – morze mioceńskie, które zalało Rów Krzeszowicki, utworzony wcześniej pod wpływem alpejskich ruchów górotwórczych. W specyficznych warunkach terenowych na dnie morza, wśród iłów, wytrącał się z wody siarczan wapnia, czyli gips. Na skutek działania materii organicznej, zawartej w sąsiadujących z gipsem pokładach, zostaje on zredukowany. W wyniku dalszych procesów dochodzi do wypłukiwania związków siarki, które w postaci wody siarczanowo-wapniowo-siarczkowej wypływają w Krzeszowicach w postaci dwu źródeł: Głównego i Zofii.
Pierwszego zapisu mówiącego o wykorzystaniu wód siarczanych do leczenia bydła dokonał miejscowy proboszcz, ks. Bernard Bocheński, w kronice parafialnej z 1625. Jednak rozwój uzdrowiska rozpoczyna się w II połowie XVIII w., kiedy dr Jan Gotfryd Leonhardi, na zlecenie księcia Augusta Czartoryskiego, dokonał badań właściwości wody siarczanej oraz odkrył i zastosował do celów leczniczych źródło wody żelazistej. Około 1778 ocembrowano jedyne wówczas źródło wody siarczanowej (Zdrój Główny). Prawdopodobnie w tym samym roku wybudowano pierwsze łazienki, a w roku następnym zarejestrowano pierwszych pacjentów.
Zatwierdzone przez księcia Czartoryskiego plany budowy nowoczesnych łazienek realizowała energicznie księżna Izabela Lubomirska. W 1788 zespół uzdrowiskowy składał się z pięciu niewielkich domków kąpielowych, dwóch łaźni, lazaretu i mieszkania dla ubogich gości, pałacyku Vauxhall prowadzącego działalność rozrywkową dla kuracjuszy, oberży oraz kilku obiektów pomocniczych i gospodarczych. W następnych latach księżna zamierzała znacznie rozbudować uzdrowisko, plan ten jednak nie został zrealizowany, prawdopodobnie ze względu na zaistniałe wydarzenia polityczne (II i III rozbiór Polski w latach 1793 i 1795, powstanie kościuszkowskie w roku 1794, okres wojen napoleońskich w latach 1803–1815). W okresie tym lekarzem zdrojowym był Leopold de Lafontaine, który w 1789 wydał pierwszą monografię uzdrowiska, zawierającą oprócz charakterystyki wód także opis okolicy[3].
Kolejny etap rozwoju uzdrowiska rozpoczął się wraz z przejęciem Krzeszowic w 1816 przez wnuka Izabeli Czartoryskiej – Artura Potockiego i jego żonę Zofię z Branickich. W 1819, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej łaźni, powstały Łazienki Zielone. W 1829 Zofia Potocka zakupiła pole z bijącym na nim źródłem wody siarczanowej i zbudowała tam szpital (dziś Stary Szpital), przeznaczony dla leczenia pracowników hrabstwa tęczyńskiego.
Na rok 1835 przypadł szczyt zainteresowania uzdrowiskiem, które z biegiem lat stopniowo malało. W 1847 odnotowany został chwilowy wzrost popularności kurortu, spowodowany uruchomieniem linii kolei żelaznej z Krakowa do Mysłowic przez Krzeszowice. Wysiłki Potockich przeniosły się na rozbudowę dochodowego górnictwa i przemysłu. W ślad za tym obniżył się poziom usług lekarskich, a urządzenia łazienkowe ulegały stopniowej dewastacji.
Po przeprowadzeniu w 1858 przez Józefa Dietla wnikliwej lustracji uzdrowiska i przedstawieniu projektu poprawy zaistniałej sytuacji podjęto działania na rzecz odnowy uzdrowiska. Unowocześniono metody lecznicze, dokonano koniecznych napraw urządzeń. W 1869 Adolf Aleksandrowicz dokonał nowej analizy chemicznej wód wody siarczanowej obu źródeł. W latach 1875–1876 gruntownie przebudowano i zmodernizowano Łazienki Zielone, a w 1877 oddano do użytku nowy, piętrowy dom mieszkalny dla gości uzdrowiska. Poczynania te znacznie zwiększyły zainteresowanie Krzeszowicami. Podobnie sytuacja przedstawiała się w latach następnych, aż do początku XX w.
Pomimo modernizacji łazienek w 1923 i uzyskania w 1928 statusu uzdrowiska posiadającego charakter użyteczności publicznej[4], w ciągu całego okresu międzywojennego Krzeszowice miały tylko lokalne znaczenie. Podczas II wojny światowej budynki łazienek zostały wykorzystane przez okupanta dla potrzeb wojennych i uległy poważnej dewastacji.
Po zakończeniu II wojny światowej podejmowano szereg prób wznowienia lecznictwa uzdrowiskowego. W 1964 reaktywowano uzdrowisko. W pobliżu łazienek odkryto dwa nowe źródła mineralne: solankowe oraz wody siarczanowej. 1 stycznia 1967 r. Krzeszowice straciły status uzdrowiska. W latach 1966–1968 przeprowadzono prace adaptacyjne w budynku łazienek Zofia i częściowo rozbudowano ośrodek. W 1970 ówczesny Górniczy Ośrodek Rehabilitacyjny Narządów Ruchu przyjął pierwszych pacjentów. Na przełomie lat 70. i 80. ponownie rozbudowano łazienki w kierunku południowym, a na początku XXI w. w kierunku zachodnim, oraz wybudowano tzw. przełączkę, która zasłoniła zabytkową fasadę budynku głównego. Obecne leczenie (stacjonarne i ambulatoryjne) obejmuje pacjentów ze schorzeniami reumatologicznymi, neurologicznymi i pourazowymi, jako największe centrum rehabilitacji narządów ruchu w Małopolsce[5].
Zabytki[edytuj]

Pałac Potockich zbudowany w stylu włoskiego renesansu o kubaturze 43 tysięcy m, składający się z 228 różnych pomieszczeń, według projektu Franciszka Lanciego w latach 1850–1857, ze zmianami w 1871. Decyzją Ministra Rolnictwa z listopada 2009 pałac wraz z uzdrowiskiem oraz ruinami zamku Tenczyn mają zostać zwrócone potomkom rodziny Potockich[6].
Kościół pw. św. Marcina w stylu neogotyckim. Wzniesiony w latach 1832–1847 przez Karola Fryderyka Schinkla
Vauxhall wybudowany w latach 1783–1786 wg projektu Szczepana Humberta na polecenie księżnej Izabeli Lubomirskiej jako dom zdrojowy z salami zabaw – obecnie mieści się tu galeria wystawiennicza oraz siedziba Centrum Kultury i Sportu w Krzeszowicach.
Łazienki Zofia ufundowane ok. 1819 przez Zofię Potocką.
Zdrój Główny wody siarczanowej z ok. 1778; zbudowany na polecenie Augusta Czartoryskiego, ocembrowana z inicjatywy lekarza zdrojowego Jana Goftfryda Leonhardiego.
Uzdrowiskowy Dom Gościnny, klasycystyczny hotel łazienkowy: powstał w 1876 (od 1945 siedziba liceum ogólnokształcącego), na fasadzie budynku w 1987 wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą Wincentemu Dankowi, założycielowi liceum, w 2001 budynek został poddany generalnemu remontowi.
Dworzec kolejowy z 1847.
Zespół dawnego folwarku z 1788.
Willa Japonka z 1920, z drewnianym poddaszem, nakrytym dachami mansardowymi, mieściła się tu restauracja i pokoje dla kuracjuszy.
Park miejski (Planty) z XIII w. park z pomnikami przyrody.
Traktiernia z 1849, pełniąca rolę oberży, jadłodajni oraz mieszkań dla ówczesnej służby.
Buzdyganówka – późnoklasycystyczny, piętrowy budynek Floriana Buzdygana.
Kapliczka "Pod Twoją Obronę" z 1858, jako dawny zbiornik wody siarczanowej płynący z pobliskiego Zdroju Głównego;
Kaplica na cmentarzu z 1864, według projektu Augusta Stülera, w jej podziemiach pochowane są prochy Józefa Chłopickiego, na murze umieszczone są dwie tablice pamiątkowe poświęcone J. Chłopickiemu oraz Romanowi Załuskiemu, Tadeuszowi Neymanowi i Dyzmie Chromemu.
Byłe synagogi przy ulicy Wąskiej nr 1 i nr 4.
Turystyka[edytuj]

Krzeszowice dzięki licznym szlakom turystyki pieszej i rowerowej stanowią bazę wypadową do zwiedzania parków krajobrazowych – Tenczyńskiego i Dolinek Krakowskich.
Szlaki turystyczne
 – żółty szlak łączący Chrzanów z Pieskową Skałą jest podzielony na 2 części: Dolinek Jurajskich: Krzeszowice – Pieskowa Skała oraz Ziemi Chrzanowskiej Chrzanów – Krzeszowice.
 – przez Niedźwiedzią Górę, Bukową Górę, Zimny Dół do Czernichowa
Szlaki rowerowe
 – z Krzeszowic przez Miękinię, Dolinę Kamienic, Wolę Filipowską, Puszczę Dulowską, Las Orley, rezerwat przyrody Dolina Potoku Rudno, Sankę, Dolinę Sanki i Niedźwiedzią Górę do Krzeszowic.
 – z Krzeszowic przez Tenczynek, Brzoskwinię, Las Zwierzyniecki, Las Zabierzowski, Szczyglice do Krakowa.
 – z Krzeszowic przez Bartlową Górę, Dolinę Eliaszówki, Dębnik i Siedlec do Krzeszowic.
 – z Krzeszowic do stacji PKP w Woli Filipowskiej.
Media[edytuj]

Magazyn Krzeszowicki – pismo Rady Miejskiej w Krzeszowicach.
Ziemia Krzeszowicka – pismo Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krzeszowickiej.
Głos Krzeszowicki – bezpłatne pismo wydawane na terenie Krzeszowic i okolicy
Sport[edytuj]

GKS Świt Krzeszowice (piłka nożna: IV liga)
MKS MOS Maraton Krzeszowice (siatkówka: II liga- kobiety, IV liga- mężczyźni)
Religia[edytuj]

 Osobny artykuł: Struktury wyznaniowe w Krzeszowicach.
Kościół św. Marcina w Krzeszowicach Parafii Rzymskokatolickiej św. Marcina[7]
Zbór Kościoła Zielonoświątkowego[8]
Zbór Świadków Jehowy zgromadzający się w miejscowej Sali Królestwa[9]
Podział administracyjny miasta[edytuj]

Administracyjnie miasto podzielone jest na następujące osiedla:
Osiedle Centrum, liczba mieszkańców: 2567. Obejmuje ścisłe centrum miasta oraz osiedla bloków mieszkalnych przy ul. Targowej i Armii Krajowej oraz ul. Leśnej na Gwoźdźcu
Osiedle Jurajskie, liczba mieszkańców: 2428. Osiedle we wschodniej części miasta z osiedlami bloków mieszkalnych przy ul. Długiej, Szarych Szeregów i Żbickiej (dawne osiedle Krakowska oraz ul. Reymonta)
Osiedle Parkowe, liczba mieszkańców: 2389. Osiedle w zachodniej części miasta, po zachodniej stronie rzeki Krzeszówka, obejmujące ul. Grunwaldzką i przylegające do niej ulice, z osiedlami Nad Filipówką oraz Olchówki.
Osiedle Nowy Świat, liczna mieszkańców: 1011. Osiedle w północno-wschodniej części centrum miasta wraz z Osiedlem Ćmany i ul. Dąbrowskiego.
Osiedle Czatkowice, liczba mieszkańców: 1031. Osiedle w północnej części miasta – dawna wieś Czatkowice.
Osiedle Żbik, liczba mieszkańców: 581. Osiedle w północno-wschodniej części miasta – dawna wieś Żbik.
Ulice[edytuj]
Akacjowa – w zachodniej części miasta (Osiedle Parkowe), nad lewym brzegiem rzeki Filipówka, do 1997 w granicach wsi Wola Filipowska, zabudowana domami jednorodzinnymi z lat 80. i 90. XX w;
Armii Krajowej – w centrum miasta do 1990 nosiła nazwę ul. Manifestu Lipcowego, zabudowana blokami mieszkalnymi powstałymi w latach 60 XX w. i 70. XX w.;
ks. Bandurskiego – w zachodniej części miasta (Osiedle Parkowe), nad prawym brzegiem rzeki Filipówka, zabudowana domami jednorodzinnymi w większości z lat 70.-90. XX w., znajduje się tutaj dawna drewniana leśniczówka z 2. poł. XIX w., w 2007 powstało na zachodnim krańcu ulicy osiedle bloków Nad Filipówką, kolejne osiedle jest w trakcie budowy;
Batalionów Chłopskich – obwodnica w północnej części miasta, łącząca ul. Legionów Polskich z os. Czatkowic (Dolnych) (Osiedle Centrum), wybudowana w latach 90. XX w., na byłej bocznicy kolejowej do kamieniołomu w Miękini, po obu stronach ulicy istnieją ogródki działkowe, a w 2010 w południowej części ulicy powstał budynek przedszkola;
gen. Józefa Chłopickiego – odchodząca na zachód od ul. Grunwaldzkiej (Osiedle Parkowe), gęsto zabudowana domami jednorodzinnymi, przy końcu ulicy znajduje się cmentarz z 1. poł. XIX w., na którym spoczywają m.in. Józef Chłopicki, Daniel Edward Friedlein, Roman Załuski, Tadeusz Neyman, Dyzma Chrobry, Florian Buzdygan, Jan Oszacki, Jan Walkowski, Mieczysław Mazurek, Wincenty Danek, Ignacy Król;
Stanisława Czycza – w południowej części miasta na tzw. Gwoźdźcu (Osiedle Centrum), przy rzece Krzeszówka (w 1977 wybudowany został nowy most na tej rzece) przy ulicy mieszkał Stanisław Czycz (jego dom rodzinny znajduje się w granicach Nawojowej Góry), do 1997 zabudowa tej ulicy należała do Nawojowej Góry, przy niej zlokalizowana jest oczyszczalnia ścieków;
Wincentego Danka – w centrum miasta (Osiedle Centrum), na wschodnim brzegu Krzeszówki, zabudowana blokami mieszkalnymi z przeł. lat 60. i 70. XX w., do 1991 istniało tu kino Nowości, do 2. poł. lat 70. nosiła nazwę ulica Apteczna;
Ignacego Daszyńskiego (do 1935 ul. Kolejowa, 1935-1939 ul. 11 Listopada) – ciągnąca się od Rynku, przez rondo Jana Pawła II, linie kolejową (przejazd koło stacji PKP) aż do granic Tenczynka (Osiedle Centrum), przy ulicy m.in. istnieje tartak powstały w XVIII w., do 1935 był to mały zakład pracujący dla potrzeb Potockich, od tego czasu kilkakrotnie rozbudowany (m.in. po zniszczeniach wojennych w 1945), 1 maja 1997 przez pożar uległ zniszczeniu (po upadku Zakładu Przemysłu Drzewnego, przeszedł w prywatne ręce); przy rondzie znajduje się wybudowany w latach 70. XX w. duży dom towarowy Centrum oraz zespół rehabilitacyjny Zofia z 1819 wybudowany przez Zofię Potocką (żonę Artura Potockiego), imię fundatorki nadano po gruntownej modernizacji w 1875 r., którą nadzorował Józef Dietl (rozbudowany ok. 1965, ok. 1978 i 2007) wokół istnieje park zdrojowy (przy zachodniej stronie ulicy); ulicę wytyczono pod koniec XVII w. jako aleje spacerową, obsadzoną kasztanowcami; w latach 90 XX w. powstały nowy budynek handlowo-gastronomiczny wraz z pocztą, a w 2001 za przejazdem kolejowym wybudowano Centrum Dystrybucji Żywności Mrożonej „Jago”.
Jarosława Dąbrowskiego – ulica w centrum miasta (Osiedle Nowy Świat), zabudowana domami jednorodzinnymi (większość z lat 70. i 80. XX w.);
Długa – z blokami mieszkalnymi z 2. połowy lat 70. XX w. (nazywana na początku os. Krakowska obecnie część Osiedla Jurajskiego), mieści się tutaj gimnazjum (z lat 90. XX w.) z halą widowiskowo-sportową (z 2001 r.);
Działkowa – pomiędzy osiedlami Ćmany a Czatkowice (Górne) (Osiedle Nowy Świat), z zabudową domów jednorodzinnych z lat 60. XX w i z początku XXI w., przy ulicy mieszczą się ogródki działkowe;
św. Floriana – niewielka (Osiedle Centrum), przy której mieści się remiza strażacka i centrum komunikacyjne (busy i autobusy) powstałe na pocz. XXI w.;
Gminna – stromo ciągnąca się od zachodniej strony ul. Grunwaldzkiej (Osiedle Parkowe), zabudowana domami jednorodzinnymi większości z lat 60. i 70. XX w.;
Grunwaldzka – po zachodniej stronie rzeki Krzeszówki (Osiedle Parkowe), w czasie II wojny światowej przemianowana na ulicę Kirchstrasse (Kościelna), przy ulicy znajdują się: kościół, budynek Urzędu Miejskiego wzniesiony w latach 1899-1905, natomiast po zachodniej stronie ulicy zachował się układ łanowy pierwotnej wsi z okresu lokacji w XVII w., w późniejszych latach łany te zostały podzielone na węższe pasma, od ulicy co kilkanaście metrów ciągną się stromo – na zachód – wąskie boczne uliczki, do których zwrócone są frontem domy, a na ich zapleczu znajdują się działki;
Hallerczyków – zabudowana domami jednorodzinnymi z pocz. lat 80. XX w. w północno-wschodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Jaśminowa – z domami jednorodzinnymi z pocz. XXI w. pomiędzy os. Ćmany a os. Czatkowice (Górne) – na Osiedlu Nowy Świat;
Kolejowa – przy krzeszowickiej stacji PKP (Osiedle Centrum);
Tadeusza Kościuszki – zbudowana w latach 1935-1937, w ciągu drogi krajowej nr 79 (Osiedle Jurajskie – wschodni kraniec ulicy, Osiedle Centrum i Osiedle Parkowe – zachodni kraniec ulicy), ciągnąca się od mostu rzecznego (z 2008; stary most z lat 30 XX w. rozebrany w 2008, oraz most kolejki dojazdowej do wapiennika z lat 40 XX w. rozebrany również w 2008) na Krzeszówce (przy granicy z Nawojową Górą), przez most kolejowy z 2011 (stary wiadukt z lat 30. XX w. został rozebrany w 2011), aż do ul. Trzebińskiej na zachodzie miasta; przy ulicy znajdują się: dwie stacje benzynowe; sklep Biedronka (z pocz. XXI w.); budynek banku PKO BP (z poł. lat 90. XX w.); Salą Królestwa Świadków Jehowy, zespół dawnego folwarku Potockich z 1788 z charakterystycznymi zabudowaniami rzędowymi z pocz. XX w.; starostwo powiatowe (wydz. budowlany i komunikacyjny) i urząd pracy, a pomiędzy ul. Kościuszki, św. Floriana, Kolejową a Daszyńskiego znajduje się ogród działkowy Zdrój; W 2. poł. XIX w. przy ulicy powstały dworki wyższych urzędników dworskich i lekarzy zdrojowych, niektóre zachowały się do dziś, przy skrzyżowaniu z ul. Szpitalną znajdują się klika zabudowań typu wiejskiego z przeł. XIX i XX w. o drewnianej konstrukcji zębowej; przy ulicy zachowany jest budynek kuźni z końca XIX w.;
Krakowska – (w latach 1935-1939 ul. Józefa Piłsudskiego przemianowana przez hitlerowców na Krakauerstrassse, w latach 1953-1956 ul. Józefa Stalina) reprezentacyjna, ciągnąca się od Rynku do wschodniej części miasta (Osiedle Centrum), znajduje się przy niej: budynek Banku Spółdzielczego, siedziba Muzeum Regionalnego, Zespół Szkół Zawodowych (budynek z pocz. lat 50. XX w.), filia szkoły podstawowej oraz we wschodniej części obiekty przemysłowe, na skrzyżowaniu z ul. Legionów Polskich (przy której w 2001 powstała sygnalizacja świetlna), istnieje budynek tzw. bunkier przy nim istniało do 1850 źródło wody żelazistej;
Walerego Krawczyńskiego – zabudowana domami jednorodzinnymi z pocz. lat 80. XX w. w północno-wschodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Krzywa – zabudowana domami jednorodzinnymi w centrum miasta (Osiedle Centrum);
Pl. Franciszka Kulczyckiego – plac ze skwerem w centrum miasta (Osiedle Centrum), mieści się przy nim stadion GKS „Świt”, straż miejska, biblioteka publiczna, budynek sądu grodzkiego (budynki z pocz. lat 70. XX w.);
Kwiatowa – zabudowana domami jednorodzinnymi z przeł. lat 70. i 80. XX w. w zachodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Legionów Polskich – dawna ul. 15-Grudnia, a w czasie II wojny światowej Czatkoiwerstrasse, ciągnąca się od skrzyżowania z ul. Krakowską do os. Czatkowice (Górne) (Osiedle Centrum), przy ulicy znajduje się m.in. .: pogotowie ratunkowe (dawna „Porodówka”), przychodnia lekarska, wielki plac targowy (w poniedziałek odbywa się tu drugi co do wielkości w Małopolsce tzw. jarmark – przywilej jego odbywania nastąpił w 1850), pracownicze ogródki działkowe Kolejarz ze świetlicą, piekarnia i budynki dawnej masarni (oba z poł. lat 80. XX w.);
Leśna – w południowej części miasta na tzw. Gwoźdźcu (Osiedle Centrum), przy rzece Krzeszówka i wzgórzu Ułańskie Zdrowie; do 1997 zabudowa tej ulicy należała do Nawojowej Góry;
Łąkowa – z domami jednorodzinnymi z pocz. XXI w. pomiędzy os. Ćmany a os Czatkowic (Górne) (Osiedle Nowy Świat);
3 Maja – w centrum miasta od skrzyżowania z ul. Krakowską (koło tzw. bunkra) do skrzyżowania z ul. Kościuszki (koło supersamu) (Osiedle Centrum);
Majowa – z domami jednorodzinnymi z poł. lat. 70. XX w. na os. Ćmany, rozdziela to osiedle na część wschodnią (młodszą) i zachodnią (starszą) (Osiedle Nowy Świat);
Miękińska – w północno-zachodniej części miasta (Osiedle Parkowe), prowadzi od skrzyżowania z ul. Grunwaldzką do granic wsi Miękinia, od strony północnej wznosi się Bartlowa Góra;
Modrzewiowa – z domami jednorodzinnymi z poł. lat 70. XX w. w zachodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Na Skarpie – z domami jednorodzinnymi z poł. lat 70. XX w. w zachodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Nowa Wieś – w zachodniej części miasta (Osiedle Parkowe) z domami prywatnymi, przy niej znajduje się m.in.: Dom Schronienia z lat 1842-1843, jako dawny przytułek dla ubogich pracowników Potockich; kaplica pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika z 1848,
Ogrodowa – dawna ul. Nagórzańskiego w zachodniej części centrum miasta (Osiedle Centrum i Osiedle Parkowe), znajduje się przy niej m.in.: Pałac Potockich z parkiem, tzw. Stary Pałac (obecnie siedziba Urzędu Miejskiego”), Willa Japonka z 1923, dawny dom gościny z 1879 (obecnie gmach Liceum Ogólnokształcącego), dawne stajnie angielskie i spichlerz, Zdrój Główny ocembrowany ok. 1778 , ulica przechodzi przez most (koło kościoła) nad Krzeszówką; wokół ulicy rozciąga się park (część północna XVIII w. parku zdrojowego) – Park Adama Bogackiego – z figurą głowy Chrystusa z 1851; znajduje się też symboliczny grób nieznanego żołnierza, na którym umieszczony jest głaz; budynek Państwowej Szkoły Muzycznej;
Parkowa – ciągnąca się od Rynku aż do ul. Nowa Wieś przy pałacu Potockich (Osiedle Centrum i Osiedle Parkowe); przy ulicy znajduje się zabudowa z II poł. XX w., koło mostu na Krzeszówce znajduje się Zdrój Główny oraz kapliczka Pod Twoją Obronę z 1858, dawny zbiornik wody siarczanowej – przy Skwerze Drahonowskiej-Małkowskiej; postój taksówek;
Stanisława Polaczka – z domami jednorodzinnymi z pocz. lat 80. XX w. w północno-wschodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Polna – z domami jednorodzinnymi z pocz. XXI w. pomiędzy os. Ćmany a os. Czatkowice (Górne) (Osiedle Czatkowice);
Poprzeczna – w południowej części miasta, za linią kolejową, do 1997 znajdowała się na terenie Nawojowej Góry; przy ulicy znajduje się budynek dawnej bażantarni, założonej przez Potockich ok. 1840 (Osiedle Centrum);
Powstańców Śląskich – z domami jednorodzinnymi z pocz. lat 80. XX w. we wschodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Władysława Reymonta – z domami jednorodzinnymi we wschodniej części miasta, dawniejsza nazwa do 1997 ul. Kościuszki Dalsza (Osiedle Jurajskie);
Różana – z domami jednorodzinnymi z pocz. XXI w. w pomiędzy os. Ćmany a os. Czatkowice (Górne) (Osiedle Nowy Świat);
Rynek – na środku Rynku stoi późnoklasycystyczny budynek tzw. Buzdyganówka, wschodnia pierzeja to budynki z okresu końca XIX w. i okresu międzywojennego, północna część to budynki z XIX w. z byłą oberżą z wozownią (później pełnił rolę kasyna, w latach 1945-1993 mieściła się w nim poczta), budynek narożny z ul. Danka powstał w 2. poł. XIX w. na miejscu apteki, istniejącej już przed 1824, a zachodnia część to większości budynki z okresu międzywojennego; w południowo-zachodniej części znajduje się budynek z pocz. XIX w. tzw. Kółko; po II wojnie światowej w zachodnia część Rynku została urządzona jako skwer z wodotryskiem (Osiedle Centrum);
Henryka Sienkiewicza – w południowo-zachodniej części miasta, przy przejeździe kolejowej do Tenczynka, do 1997 budynki należały do Woli Filipowskiej (Osiedle Parkowe);
Słoneczna – z domami jednorodzinnymi z 2. poł. lat 70. XX w. w zachodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Sosnowa – z domami jednorodzinnymi z 2. poł. lat 70. XX w. w zachodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Spacerowa – alejka spacerowa na bulwarze przy rzece Krzeszówce (Osiedle Parkowe) tzw. Dzikie Planty z lat 80. XVIII w., w północnej jej części znajdował się w latach 1539 do ok. 1880 młyn papierny;
Andrzeja Stopki – dawna ul. Niecała w centrum miasta, w okresie II wojny światowej przy ulicy (na której stały tylko dwa budynki) mieszkał Kazimierz Wyka; obecnie kilka domów i blok mieszkalny (z końca lat 70. XX w.) (Osiedle Jurajskie);
Anny Studenckiej – wyjazdowa z osiedla bloków 14, 16, 18 przy ul. Długiej, garaży, kotłowni i biur Sp. Mieszk. Przyjaźń, przy skrzyżowaniu z ul. Krakowską mieści się budynek Muzeum Ziemi Krzeszowickiej (Osiedle Jurajskie);
Szarych Szeregów – we wschodniej części miasta z dużym kompleksem szklarniowym i osiedlem bloków mieszkalnych powstałych w latach 80. XX w., w byłym hotelu Witaminka mieści się od 2001 komisariat policji (Osiedle Jurajskie);
Szkolna – dawna ul. Rzeźnicza w centrum miasta, znajduje się przy niej szkoła podstawowa (Osiedle Centrum);
Szpitalna – tzw. Stary Szpital (Osiedle Parkowe), budynek klasycystyczny z 1829, o dwóch piętrowych ryzalitach połączonych parterowym łącznikiem, był to dawny szpital dla pracowników służby Potockich, istniał do 1922 potem zaczął pełnić funkcję mieszkalną; w pobliżu źródło wody siarczanowej – Źródło Zofia;
Karola Ślusarczyka – z domami jednorodzinnymi z pocz. lat 80. XX w. we wschodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Targowa – osiedle mieszkaniowe w centrum miasta z blokami mieszkaniowymi z lat 60. (budynków nakrytych stromymi dachami o charakterze stylu socrealizmu) i 70. XX w., na terenie osiedla dawniej był plac targowy gdzie odbywały się tzw. „jarmarki” (obecnie przeniesione na plac przy ul. Legionów Polskich); dawniej występowała dodatkowa nazwa os. Kąty (Osiedle Centrum);
Tęczowa – ulica z domami jednorodzinnymi z pocz. XXI w. pomiędzy os. Ćmany a os. Czatkowice (Górne) (Osiedle Nowy Świat;
Trzebińska – w zachodniej części miasta (Osiedle Parkowe), w ciągu drogi krajowej 79; do 1997 w granicach wsi Wola Filipowska;
dr Jana Walkowskiego – w ścisłym centrum miasta, znajduje się tutaj tzw. Vauxhall z lat 1783-1786 wybudowany na polecenie księżnej Izabeli Lubomirskiej, pełnił on funkcję rozrywkową uzdrowiska (po II wojnie światowej mieściła się w nim szkoła, potem urząd pracy a obecnie Centrum Kultury i Sportu)
Wąska – ulica w ścisłym centrum miasta, przed II wojną światową znajdowały się tutaj boźnice żydowskie, po wojnie mieściła się w jednej z niej remiza OSP (Osiedle Centrum);
Franciszka Wężyka – z domami jednorodzinnymi z pocz. lat 80. XX w. we wschodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Wrzosowa – z domami jednorodzinnymi z 2. poł. lat 70. XX w. w zachodniej części os. Ćmany(Osiedle Nowy Świat);
Wierzbowa – w zachodniej części miasta (Osiedle Parkowe), odchodząca na zachód od. ul. Nowa Wieś z zabudowaniami dom jednorodzinnych, do 2009 nosiła nazwę Nowa Wieś Dolna
Kazimierza Wyki – reprezentacyjna, w ścisłym centrum miasta, po południowej stronie znajduje się osiedle mieszkaniowe przy ul. Targowej; pod nr 10 znajduje się dom, w którym urodził się Kazimierz Wyka (obok salonu Orange) (Osiedle Centrum),
Wyzwolenia – z domami jednorodzinnymi z 2. poł. lat 70. XX w. w zachodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Zagrody – w południowo-zachodniej części miasta (Osiedle Parkowe) z blokami mieszkalnymi powstałymi na pocz. lat 90. XX w., dawnym hipodromem i stajniami amerykańskimi z końca XIX w. (do pocz. lat 90. XX w. znajdował się tu internat i dom dziecka, a do końca lat 90. XX w. warsztaty szkolne. Obecnie w części wschodniej i południowej znajdują się mieszkania komunalne), terenami składowymi i produkcyjnymi;
Zielona – w zachodniej części miasta (Osiedle Parkowe), do 1997 należała do Woli Filipowskiej; przy ul. znajduje się duży zakład prefabrykatów żelbetonowych;
Zimna Woda – we wschodniej części miasta (Osiedle Jurajskie), między północnym brzegiem Krzeszówki a linią kolejową, do 1997 należała do Nawojowej Góry;
Żbicka – z blokami mieszkaniowymi powstałymi pod koniec lat 70. XX w., oraz kilkoma domami jednorodzinnymi; wiadukt kolejowy nad bocznicą kolejową, teren szklarni PHRiO; ciągnie się do os. Żbik (Osiedle Jurajskie);
Żołnierzy Września – z domami jednorodzinnymi z pocz. lat 80. XX w. we wschodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Żwirki i Wigury – z domami jednorodzinnymi z pocz. lat 80. XX w. we wschodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Przedsiębiorczość[edytuj]

Budownictwo: Kopalnia Wapienia Czatkowice sp. z o.o. (os.Czatkowice), Kopalnie Portfiru i Diabazu sp. z o.o. (ul.Kościuszki), Eden Springs (os. Czatkowice), Proferem (ul. Krakowska), Kozień i córka sp. z o.o. (ul. Zagrody), Styrobud s.c. (ul. Krakowska), Elżbet (ul. Sienkiewicza), Elbud-Kaprin sp. z o.o. (ul. Zielona)
Ogrodnictwo: Produkcja i Hodowla Roślin Ogrodniczych sp. z o.o. (ul.Żbicka)
Handel: Rejonowa Spółdzielnia Zaopatrzenia i Zbytu (Legionów Polskich), Orange (ul. Wyki), Biedronka (ul. Kościuszki), Bostar (ul. Zagrody)
Usługi: Cech Rzemiosł Różnych (ul. Daszyńskiego), Bank Spółdzielczy Krzeszowice (ul. Krakowska), Bank PKO BP (ul. Kościuszki), Bank BOŚ (ul. Walkowkiego), Bank PKO SA (Rynek), Alior Bank (ul. Wyki).
Transport[edytuj]

linia kolejowa nr 133 Kraków – Katowice - Krzeszowice (stacja kolejowa)
droga krajowa nr 79
Najbliższe lotniska międzynarodowe
lotnisko odległość w km
1 Balice 16
2 Pyrzowice 78
Osoby urodzone w Krzeszowicach[edytuj]

Agnieszka Czopek
Stanisław Czycz
Wincenty Danek
Olga Drahonowska
Janusz Mazanek
Kazimierz Piotrowski
Andrzej Kazimierz Potocki
Felicjan Szopski
Kazimierz Wyka
Zobacz też[edytuj]

Krzeszowice (stacja kolejowa)
Katastrofa kolejowa w Krzeszowicach
Czatkobatrach
Nadleśnictwo Krzeszowice

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1