sobota, 22 września 2012

Krynki


Krynki

Państwo Polska
Województwo podlaskie
Powiat sokólski
Gmina Krynki
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1569 i 2009
Burmistrz Bogusław Marian Panasiuk
Powierzchnia 3,85 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
2573 [1]
672 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 85
Kod pocztowy 16-120
Tablice rejestracyjne BSK
Położenie na mapie Polski


Krynki
53°15′55″N 23°46′19.9″E
Urząd miejski
ul. Garbarska 16
16-120 Krynki
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Krynki w Wikisłowniku
Strona internetowa
Krynki – miasto na Wysoczyźnie Białostockiej, nad Krynką, w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, siedziba gminy Krynki.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Spis treści  [ukryj]
1 Historia
2 Zabytki
3 Galeria
4 Zobacz też
5 Przypisy
6 Linki zewnętrzne
Historia[edytuj]

W 1429 roku zbudowano dwór książęcy na trasie z Krakowa do Grodna. W 1434 roku w kryńskim dworze zorganizowano spotkanie Władysława Jagiełły z wielkim księciem litewskim Zygmuntem Kiejstutowiczem. W 1509 roku Zygmunt Stary nadał Krynkom herb, a w roku 1522 ten sam król ufundował Krynkom kościół. Prawa miejskie nadano w roku 1569 (choć prawdopodobnie było to tylko potwierdzenie praw nadanych w początku wieku), które odebrano w 1950 roku , po czym zostały odzyskane 1 stycznia 2009. Miasto rozwijało się bardzo dynamicznie. Pod koniec XVI wieku rozróżniano już Stare i Nowe Miasto. Powstawały wsie – przedmieścia. Krynki znajdowały się w ekonomii grodzieńskiej.
Przez Krynki wielokrotnie przechodziły rozmaite wojska. W 1706 roku, podczas wojny północnej w mieście zatrzymał się król Szwecji Karol XII.
W Krynkach już od początku XVI wieku zaczęli osiedlać się Żydzi. Otrzymali oni w 1639 przywilej na założenie synagogi, cmentarza i mykwy, a także na rozwijanie handlu, budowę oberż i produkcję alkoholu. W 1789 w mieście mieszkało już ok. 700 Żydów. Miejscowa gmina żydowska była większa niż białostocka i należała do najliczniejszych w tej części kraju. W II poł. XVIII wieku administratorem ekonomii grodzieńskiej został słynny reformator, podskarbi Antoni Tyzenhauz. Dzięki niemu przebudowano miasto nadając mu oryginalny układ przestrzenny z sześciobocznym rynkiem (placem gwiaździstym) oraz dwunastoma ulicami promieniście zeń wybiegającymi. Układ ten zachował się do dziś i jest to jedyny taki rynek w Polsce. Po rozbiorach Krynki znalazły się w zaborze rosyjskim.
W XIX wieku pojawił się w mieście przemysł. Zakładano manufaktury włókiennicze, głównie przez Żydów i Niemców z Królestwa Polskiego. Największa była manufaktura Lipharta (założona w 1860 roku) zatrudniająca 106 pracowników. Rozwój przemysłu spowodował szybki wzrost liczby mieszkańców do 3336 w 1878 roku. Ponad 80% stanowili Żydzi. Kryzys ekonomiczny lat 80. XIX wieku spowodował upadek włókiennictwa, natomiast przyczynił się do rozwoju garbarstwa. Liczba ludności stale rosła osiągając 10 000 w 1914 roku (90% stanowili Żydzi). Powstały liczne organizacje żydowskie. W Krynkach działało kilkanaście chederów (podstawowych szkół religijnych) i jedna jesziwa (szkoła średnia).
Na przełomie wieków w miasteczku rozwinął się silny ruch robotniczy, miasto stało się ogniskiem zapalnym ruchów strajkowych. W 1905 roku robotnicy-garbarze na kilka dni opanowali miasto ogłaszając Republikę Krynecką.
Po I wojnie światowej miasto odbudowywało się z trudem. Większość Żydów wyjechała do Ameryki i Palestyny. Liczba ludności zmalała o połowę.
Zagładę kryneckim Żydom przyniosła II wojna światowa. Po dwuletniej okupacji radzieckiej, w czerwcu 1941 roku do miasta weszli Niemcy i od pierwszego dnia rozstrzeliwali Żydów. Utworzono getto i w listopadzie 1942 roku przystąpiono do jego likwidacji. Mieszkańcy próbowali się bronić (zabito 12 Niemców). Ostatecznej likwidacji getto uległo w styczniu 1943 roku. Żydzi trafili do obozu w Treblince.
Zniszczone miasto nigdy nie odzyskało dawnej świetności. W 1950 roku odebrano mu prawa miejskie, które przywrócono w 2009[2].
Obecnie ludność trudni się głównie rolnictwem. Krynki znane są w regionie z produkcji wody mineralnej. Stąd też pochodzi nazwa miasteczka.
W Krynkach mieszka znany pisarz białoruski Sokrat Janowicz.
W okolicznych niegdyś większych lasach polował Stanisław August Poniatowski.
Zabytki[edytuj]

cerkiew prawosławna pw. Narodzenia Bogarodzicy - parafialna, murowana, zbudowana w 1864
kościół katolicki pw. św. Anny wzniesiony w latach 1907-1913 wg projektu Stefana Szyllera
dzwonnica bramna z XVIII wieku – najstarsza budowla Krynek
cmentarz żydowski
kaplica prawosławna pw. św. Antoniego - cmentarna, drewniana
W centralnej części Krynek znajduje się oryginalne, jedyne takie w Polsce i jedno z dwóch na świecie (drugie prawdopodobnie w Paryżu) rondo, od którego odchodzi promieniście 12 ulic.
Synagogi
Wielka Synagoga – obecnie pozostałości ruin.
Synagoga Kaukaska – zbudowana w 1850, obecnie Gminny Ośrodek Kultury i Sportu.
Synagoga chasydów ze Słonimia – zbudowana w drugiej połowie XIX wieku, obecnie magazyn, jedna z nielicznych zachowanych, wolno stojących bożnic chasydzkich w Polsce.
Stara Synagoga
Galeria[edytuj]


Widok na miasto od południowo–zachodniej strony


Synagoga chasydów ze Słonimia


Kościół pw. św. Anny


Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy


Cerkiew cmentarna św. Antoniego


Cmentarz katolicki


Synagoga kaukaska


Macewy na cmentarzu żydowskim
Zobacz też[edytuj]

5 Pułk Litewski Przedniej Straży
Krynki Borowe, Krynki-Białokunki, Krynki-Jarki, Krynki-Sobole

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1